چشم‌انداز رقابت‌های اقتصادی چین و دیگران در آفریقا
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: قاره آفریقا دارای بخشی از غنی‌ترین معادن و منابع جهان است. اما این قاره به درازای چند قرن، بلای استعمار و فقر را تحمل کرده است. ولی حالا شرایط برای بسیاری از کشورهای قاره سیاه تغییر یافته و اینک تبدیل به میدانی برای سرمایه گذاری رقبای بزرگ جهانی شده است.
در سال ۱۴۰۲ هجری شمسی، چند کنشگر اقتصادی جهان و منطقه در کشورهای آفریقایی اقدام به فعالیت اقتصادی و سرمایه گذاری کردند. اما در میان آنها، چین به عنوان کشوری شناخته می‌شود که بیش از دیگر کنشگران، برای فعالیت در آفریقا کار می‌کند و جالب اینجاست که حساسیت خاصی از جانب جوامع آفریقایی در برابر حضور این غول اقتصادی وجود ندارد. بر اساس آمارهای رسمی مقامات پکن، چین برای ۱۴ سال متوالی بزرگترین شریک تجاری آفریقا بوده و مجموع مبادلات تجاری این کشور با کل کشورهای قاره آفریقا با ۱۱ درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته و به ۲۸۲ میلیارد دلار رسیده است.
وانگ دونگ، معاون بخش غرب آسیا و امور آفریقای وزارت بازرگانی چین اعلام کرد که چین در سال ۱۴۰۲ میزان سرمایه گذاری خود را نسبت به سال گذشته ۴.۴ درصد افزایش داده و به رقمی بیش از ۴ میلیارد دلار رسانده است. اما این مبلغ فقط مربوط به پروژه‌های جدید در کشورهای امن آفریقایی است و شرکت‌های چینی در چند سال گذشته در آفریقا و در مجموع؛ پروژه‌های زیربنایی به ارزش بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار انجام داده‌اند. این شرکت‌ها سرمایه گذاری خود را در این قاره از بخش های سنتی از جمله کشاورزی و صنایع دستی، ساخت‌وساز، معدن و تولید، تا صنایع نوظهور مانند لجستیک، اقتصاد دیجیتال، انرژی پاک، سلامت، توسعه سبز و امور مالی گسترش داده‌اند.
چین، الهام بخش توسعه برای کشورهای آفریقایی
بسیاری از نخبگان آفریقایی، درباره چند و چون فعالیت پیمانکاران اروپایی و به ویژه شرکت‌های فرانسوی و آمریکایی در آفریقا حساس هستند. اما در مورد چین چنین نگرشی وجود ندارد.
اراستوس موونچا، معاون سابق کمیسیون اتحادیه آفریقا (AU) در بهمن ماه سال ۱۴۰۲ و در مصاحبه با گلوبال تایمز (GT) درباره دیپلماسی چین و همکاری این کشور با اتحادیه آفریقا اعلام کرده که چین در یک سال اخیر، چندین دستاورد دیپلماتیک قابل توجه داشته است. این قدرت جهانی، علاوه بر فعالیت مؤثر برای نزدیک کردن عربستان سعودی به ایران، در مناطق دیگر از جمله آفریقا نیز اقدامات فراوانی انجام داده که به عنوان نمایشی از نفوذ فزاینده چین در صحنه جهانی تلقی می‌شود. شده است. چین مجموعه‌ای از طرح‌ها را در سال ۱۴۰۲ با هدف حمایت از صنعتی شدن آفریقا و استراتژی‌های توسعه کشاورزی آغاز کرد.
موونچا در ادامه درباره اهمیت الگوهای چین برای کشورهای آفریقایی گفته است: پیشتازی چین در عرصه صنایع و فن آوری مدرن، برای کشورهای آفریقایی الهام بخش است و مسیر توسعه را برای ما نمایان می‌کند. مدرنیزاسیون چین نشان داد که هیچ الگوی مطلق و یکسانی برای توسعه وجود ندارد و هر کشوری باید مسیری را انتخاب کند که مناسب شرایط و واقعیت‌های ملی خود باشد. کشورهای آفریقایی می‌توانند از تجربه چین بیاموزند، اما لازم است راه‌های توسعه خود را بر اساس تاریخ، فرهنگ و آرزوهای خود کشف کنند. کشورهای آفریقایی نیز می‌توانند مانند چین، خوداتکایی و نوآوری خود را افزایش دهند و اقتصاد و بازار خود را متنوع کنند و در عین حال توسعه سبز و پایدار را ترویج کنند و رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست خود را متعادل کنند.
چین بزرگترین شریک تجاری، سرمایه گذار و تأمین‌کننده مالی زیرساخت در آفریقا است. به باور کارشناسان آفریقایی، همکاری بین چین و اتحادیه آفریقا نقش مهمی در حکمرانی جهانی ایفا خواهد کرد، زیرا هر دو طرف منافع و دیدگاه‌های مشترکی برای نظم بین المللی عادلانه تر دارند. چرا که چین و اتحادیه آفریقا می‌توانند در سطح جهانی، از اصول چندجانبه گرایی حمایت کنند و از نقش سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی حمایت کنند. چین و اتحادیه اروپا همچنین می‌توانند از اصلاحات و بهبود سیستم حکمرانی جهانی و نمایندگی و صدای کشورهای در حال توسعه حمایت به عمل آورند.
عربستان به دنبال ثروت اندوزی در آفریقا
عربستان سعودی نیز یکی دیگر از کشورهایی است که در سال ۱۴۰۲ هجری شمسی، به تلاش برای توسعه روابط اقتصادی و سرمایه گذاری در چند کشور آفریقایی ادامه داد. نکته جالب توجه درباره عربستان سعودی این است که فعالیت در حوزه معادن فلزی را ترجیح داده و در زامبیا و تانزانیا بر روی دو فلز مس و نیکل، متمرکز شده است.
در سال‌های اخیر، پادشاهی عربستان سعودی تمرکز خود را از وابستگی به نفت به سمت توسعه معادن سنگ سخت و جذب سرمایه گذاری خارجی تغییر داده است. پادشاهی عربستان سعودی همچنین در سطح بین‌المللی به دنبال تأمین منابع معدنی بوده و مشارکت خود را افزایش داده و در تعدادی از پروژه‌های معدنی در آفریقا سرمایه گذاری کرده است.
عربستان متعهد شده که طی پنج سال آینده ۱۰ میلیارد دلار در پروژه‌های معدنی آفریقا سرمایه گذاری کند. این سرمایه گذاری بخشی از اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای تنوع بخشیدن به اهداف اقتصادی و تجارت خارجی است.
عربستان به طور فزاینده‌ای به آفریقا به عنوان منبع مواد معدنی و فلزات حیاتی نگاه می‌کند و احتمالاً سرمایه گذاری‌های آن در سال‌های آینده رشد خواهد کرد. ذکر این نکته ضروری است که برخی از این پروژه‌ها هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند و مشخص نیست که آیا همه آنها به مرحله اجرا در می‌آیند یا خیر.
با این حال، علاقه فزاینده عربستان سعودی به استخراج معادن آفریقا، نشانه‌ای از اهمیت روزافزون این قاره به عنوان منبع غنی ذخایر معدنی است. البته صادرات عربستان سعودی به کشورهای آفریقایی نیز افزایش یافته و بخش مواد شیمیایی و پلیمری در صدر فهرست ارزش صادرات قرار گرفته و تنها ظرف یک سال اخیر به ۲۱ میلیارد دلار رسیده است.
بیشترین محصولات صادراتی عربستان به کشورهای آفریقایی در سال ۱۴۰۲ پلی پروپیلن، پلی اتیلن و کودهای شیمیایی بوده و کشورهای مصر، الجزایر، آفریقای جنوبی در صدر فهرست کشورهای آفریقایی واردکننده محصولات عربستان قرار دارند و پس از آن مراکش، سودان، کنیا و نیجریه قرار دارند و مجموع مقاصد آفریقایی عربستان به ۵۵ کشور رسیده است.
مقامات ریاض اعلام کرده‌اند که بر اساس توافقاتی که در سال ۱۴۰۲ امضا شده، حضور در نمایشگاه غذای آفریقا، نمایشگاه Pack Process خاورمیانه و آفریقا در مصر، نمایشگاه ساخت و ساز آفریقا در کنیا، و نمایشگاه جیتکس آفریقا در مراکش، هدف گذاری شده است.
ترکیه، به دنبال فعالیت اقتصادی و دفاعی در آفریقا
ترکیه در چند سال گذشته، تمایل زیادی برای توسعه روابط خود با افریقا نشان داده در سال ۱۴۰۲ هجری شمسی نیز، به تلاش‌های خود برای توسعه روابط با کشورهای قاره سیاه ادامه داد. ترکیه در ۵۰ کشور آفریقایی سفارتخانه دارد و علاوه بر اهمیت دادن به توسعه روابط دوجانبه با کشورهای آفریقایی، روابط با اتحادیه آفریقا (AU) را نیز به شکل هدفمند، پیش برده است.
یکی از تفاوت‌های عمده شیوه کار ترکیه در آفریقا در مقایسه با چین و دیگران، این است که آنکارا، نفوذ امنیتی – دفاعی و استفاده از موقعیت ژئوپولیتیک کشورهای آفریقا را در اولویت نخست خود قرار داده و هر جا که منابع خود را در خطر دیده، از اعزام نیرو و مداخله نظامی نیز ابایی نداشته است. نیروهای شبه نظامی تحت امر ترکیه در سال ۱۴۰۲ نیز در لیبی حضور داشتند و علاوه بر این، پایگاه نظامی ترکیه در سومالی، ه عنوان بزرگترین پایگاه نظامی برونمرزی این کشور، وظیفه آموزش افسران سومالیایی را بر عهده گرفته است.
مبالغ سرمایه گذاری ترکیه در کشورهای مختلف آفریقا، ارقام کلانی نیست. به عنوان مثال، در سال ۱۴۰۲ سرمایه گذاری ترکیه در آفریقای جنوبی با افزایش ناچیزی به ۲۷۴ میلیون دلار رسیده است. اما بین ۶۰ تا ۷۰ شرکت ترکیه‌ای در آفریقای جنوبی کسب و کار راه اندازی کرده‌اند که در بخش‌های مختلف از جمله منسوجات و مواد غذایی فعالیت می‌کنند.
یکی از بزرگترین سرمایه گذاران ترکیه به نام «آرچلیک» تولیدکننده در افریقای جنوبی شروع به کار کرده و برای ۱۶ کشور آفریقایی دیگر، محصول تولید می‌کند. «آسلسان» به عنوان یکی از شرکت‌های دولتی صنایع دفاعی ترکیه نیز در جنوب صحرای آفریقا فعالیت می‌کند. اما دولت اردوغان، موفق شده که چند کشور افریقایی پهپاد نظامی، نفربر نظامی، ادوات زرهی و تجهیزات پلیسی صادر کند.
ترکیه همچنین با افتتاح نهادهای آموزشی دینی به نام بنیاد معارف در چند کشور آفریقایی، مشغول فعالیت است و در یک جمع‌بندی کلی، شیوه کار ترکیه در کشورهای مختلف قاره آفریقا، بیش از آنکه نشان دهنده تلاش برای توسعه فعالیت اقتصادی باشد، نشان دهنده تلاش برای نفوذ امنیتی، فروش محصولات دفاعی و به دست‌آوردن مدیریت پروژه‌های بندرگاهی، فرودگاهی، انتقال آب، انتقال گاز و تولید برق در آفریقا است.
منبع: مهر
