هشدار شیوع پشه «آئدس» ناقل بیماری تب دنگی در ماه‌های آینده
آراسب دباغ مقدم استادیار دانشگاه علوم پزشکی و دامپزشک درباره دلیل شیوع بیماری تب دنگی در ایران و راهکارهای مقابله با آن گفت: یک پشه‌ای را در یکسری از کشورهای آفریقایی و آسیایی به اسم پشه آئدس داشتیم. این پشه چندین سال پیش از طریق بار کشتی‌ها، کالاهای قاچاق وارد کشور شد. این ورود از جنوب کشور و کشورهایی مثل امارات اتفاق افتاد.
وی افزود: در حال حاضر این پشه در استان‌های جنوبی کشور ما ساکن شده است. تقریبا از سال ۹۸ ورود این پشه به ایران اتفاق افتاد. قبلا پشه آئدس از گونه دیگری در ایران شناسایی شده بود اما این گونه که تحت عنوان «آئدس اجپتی» است، از سال ۹۸ همراه بار، مسافر و کالای قاچاق به ایران وارد شد.
دباغ مقدم درباره گونه قبلی پشه آئدس که در ایران شناسایی شده بود، توضیح داد: گونه‌ای که قبلا در ایران شناسایی شده بود، خیلی با بیماری تب دنگی ارتباط نداشت.
وی افزود: به تازگی طی بارندگی که در امارات رخ داد و فیلم‌های سیل فرودگاه این کشور را همه دیدند، زمینه توسعه این پشه فراهم شد. با توجه به اینکه پشه آئدس در آب‌های راکد تخم‌گذاری می‌کند، خیلی از این جاهایی که سیل می‌آید و تا آب کاملا خشک شود، یک مانداب‌هایی ایجاد می‌شود که به مکان مناسبی برای رشد و تکثیر پشه تبدیل می‌شود.
گسترش تب دنگی بعد از وقوع سیل امارات
استادیار دانشگاه علوم پزشکی بیان کرد: با وقوع سیل، پشه در امارات گسترش یافت. با توجه به اینکه امارات از هند و پاکستان کارگرهایی را می‌پذیرد و در این دو کشور آلودگی به تب دنگی وجود دارد، این بیماری توسط کارگرها به امارات منتقل شد.
وی ادامه داد: بعد از شروع بیماری در امارات، تعدادی از افراد ایرانی که به امارات برای کارهای مختلف رفته بودند، دچار این بیماری شدند و به کشور بازگشتند. به این ترتیب تعدادی از استان‌های جنوبی کشور ما را آلوده کردند.
دباغ مقدم درباره وجود پشه آئدس در شمال کشور گفت: در شمال کشور هم همراه با بار و کالاهای قاچاقی که از کشورهای آن سوی خزر می‌آید، پشه آئدس به ایران منتقل شد. ولی گونه‌ای که در شمال کشور وجود دارد، «آئدس آلبوپیکتوس» است که با گونه جنوب متفاوت است. استان‌های شمالی ما به گونه آلبوپیکتوس آلوده است.
وی تاکید کرد: بیشترین مشکل ما در جنوب کشور است. ایرانیانی که عمدتا به امارات رفته بودند، یکی دو نفر که به عمان رفته بودند و یک نفر که از بنین آمده بود و خارجی بود، بیماری را با خود به ایران آوردند. پشه آئدس از قبل در ایران وجود داشت، بیمار دارای ویروس وارد کشور ما شد و عملا ایران به این ترتیب آلوده شد.
انتقال با گزش پشه آلوده
استادیار دانشگاه علوم پزشکی درباره شیوه‌های انتقال بیماری تب دنگی توضیح داد: شیوه انتقال بیماری نیش پشه است. حتما باید پشه آئدس آلوده انسان را نیش بزند. وقتی پشه خون انسان را می‌مکد، برای اینکه خون لخته نشود، یک ماده ضد انعقاد درخون ترشح می‌کند. همین زمانی که ماده ضد انعقاد را به خون انسان ترشح می‌کند، باعث می‌شود ویروس همراه ماده ضد انعقاد وارد خون انسان شود.
وی درباره احتمال انتقال ویروس به انسان از طریق نیش پشه معمولی تاکید کرد: پشه معمولی که کولکس نامیده می‌شود، بیماری را منتقل نمی‌کند. این پشه بیماری‌های دیگری را منتقل می‌کند که خوشبختانه در ایران نیستند. پشه کولکس هیچ نقشی در انتقال بیماری ندارد. فقط پشه آئدس اجپتی این بیماری را منتقل می‌کند. دلیل این نامگذاری هم آن است که اولین بار در کشور مصر پیدا شده است.
این دامپزشک بیان کرد: پشه آئدس شمال و جنوب از نظر رفتاری تفاوت‌هایی با هم دارند. پشه آئدس اجپتی در روز می‌تواند ۵۰ نفر را نیش بزند، ولی پشه آلبوپیکتوس این‌گونه نیست.
وی یادآور شد: نوع ماده پشه آئدس انسان را نیش می‌زند. پشه ماده برای تخم‌ریزی و تغذیه تخم‌ها به خون نیاز دارد. نوع نر این پشه از شیره گیاهان استفاده می‌کند.
دباغ مقدم افزود: در عین حال ۱۰ تا ۲۰ درصد از پشه‌های آئدس می‌توانند به شکل عمودی این ویروس را به نسل بعدی خود منتقل کنند. یعنی با گذشت زمان، ما پشه‌هایی خواهیم داشت که بدون اینکه انسان بیماری را نیش بزنند از مادر خود این ویروس را دریافت می‌کنند.
وی اضافه کرد: پشه آلبوپیکتوس رفتارهایش دوستانه‌تر است و روازنه یک نفر را بیشتر نیش می‌زند و تعداد زیادی گزش ندارد.
فعالیت در روز، کنترل را دشوار می‌کند
استادیار دانشگاه علوم پزشکی گفت: هر دو گونه پشه آئدس بر خلاف کولکس که شب گرد هست، روزگرد هستند. بنابراین یک مقدار کار کنترل مشکل می‌شود. ساعات روز، ساعات فعالیت انسان‌ها است. شما در شب می‌توانید بخوابید، در و پنجره توری داشته باشد یا آن را ببندید یا اینکه زیر پشه بند بروید اما در روز نمی‌توانید این کار را بکنید.
وی اضافه کرد: بیشترین گزش پشه آئدس مربوط به یکی دو ساعت قبل از طلوع آفتاب و یکی دو ساعت قبل از غروب آفتاب است و در طول روز هم گزش دارند.
دباغ مقدم درباره وجود دارو برای درمان تب دنگی بیان کرد: بیماری تابه امروز داروی اختصاصی نداشته است. درمان‌ها بیشتر حمایتی است. تامین مایعات بدن و داروهای خیلی عمومی برای این بیماری تجویز می‌شود و تاکنون واکسن هم ندارد. یک واکسن در کشورهایی که بیماری بومی است وجود دارد که فقط برای کودکان تزریق می‌شود.
وی افزود: مرگ ناشی از تب دنگی خیلی زیاد نیست. به‌طور معمول چهار تا پنج روز علائم تب و بثورات جلدی دارد. منتهی نکته‌ای که وجود دارد این است که درصدی از افراد حالشان از روز چهارم به بعد به جای اینکه بهتر شود، بدتر می‌شود. این افراد به سمت استفراغ و خونریزی داخلی و … می‌روند.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی گفت: اگر مبتلایان به آن سمت بروند، ۵۰ درصد از آن افراد فوت خواهند کرد. در کل مرگ و میر این بیماری چیزی حدود یک درصد است. خیلی مرگ و میر بالایی ندارد، مگر افرادی که وارد فازی شوند که مشکل ساز است، در این صورت یک مقداری درصد مرگ و میر بالا می‌رود.
وی ادامه داد: نکته دیگر اینکه ویروس چهار سویه دارد و احتمال اینکه یک فرد چهار بار با چهار سویه مختلف تب دنگی بگیرد، وجود دارد.
دباغ مقدم افزود: نکته بعدی این است که اگر فردی دفعه اول با یک سویه تب دنگی بگیرد و دفعه بعد با سویه دیگری مبتلا بشود، بیماری‌اش در بار دوم شدیدتر از دفعه اول خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه در ایران هفت استان پرخطر در حوزه تب دنگی داریم، به مردم توصیه کرد: اگر افراد به این هفت استان پرخطر یا کشورهای همسایه مثل امارات، عمان و پاکستان سفر داشتند و در حین سفر مورد گزش قرار گرفتند، همچنین بعد از گزش علایمی مثل تب و سردرد، لکه‌های قرمز رنگ پوستی و … داشتند، بهتر است که به پزشک مراجعه کنند.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی علامت خیلی مهم این بیماری را استخوان دردهای بسیار شدید اعلام کرد و درباره احتمال انتقال این بیماری از طریق حیوانات گفت: ما یک مدل انتقال این بیماری را داریم که متعلق به ایران نیست و مربوط به کشورهای آفریقایی است.
وی افزود: چرخه جنگلی این بیماری در آفریقا گزارش شده است. این چرخه بین میمون‌ها رایج است. همان‌طور که پشه انسان بیمار را می‌گزد و بعد انسان بعدی را گزیده و بیماری را منتقل می‌کند، در برخی کشورهای آفریقایی این چرخه بین میمون‌ها برقرار است.
دباغ مقدم ادامه داد: یعنی این پشه میمون آلوده را می‌گزد بعد میمون بعدی را می‌گزد. اگر این وسط یک انسان در جنگل باشد و پشه‌ای که میمون آلوده‌ای را گزیده است، آن فرد را بگزد، در آن صورت این فرد مبتلا به بیماری می‌شود.
وی یادآور شد: بنابراین تب دنگی از این دیدگاه یک بیماری زئونوز حساب می‌شود، منتهی خوشبختانه در ایران شرایط جنگل‌هایی که در آن میمون باشد، نداریم. بنابراین خیلی مشکلی با حیوانات نداریم اما باید دامپزشکان اطلاعاتی راجع به این بیماری به‌عنوان بیماری زئونوز داشته باشند
پسماندها را در استان‌های آلوده جدی بگیریم
استادیار دانشگاه علوم پزشکی پشه آئدس را پشه‌ای بسیار کم توقع توصیف کرد که در مقدار اندکی آب راکد تخم‌ریزی می‌کند.
وی افزود: در مورد آب، فرقی که پشه آئدس با مالاریا دارد، این است که پشه مالاریا در زمان تخم‌ریزی یک برکه پیدا می‌کند و در آنجا تخم‌ریزی می‌کند اما پشه آئدس خیلی قانع است. در حدی که مثلا اگر یک قوطی کنسرو در طبیعت باز کنید و آن را رها کنید تا آب باران داخل آن جمع شود، پشه داخل قوطی تخم‌ریزی می‌کند.
دباغ مقدم اضافه کرد: یا اینکه رانندگان عادتشان است که لاستیک‌های کهنه را پس از تعویض در جاده رها می‌کنند. اگر آب باران بعد از بارندگی در لاستیک جمع شود، پشه آئدس تخم‌ریزی می‌کند. یا مثلا حتی در آب راکد موجود در تشتک درب نوشابه -اگر در طبیعت وجود داشته باشد-، پشه می‌تواند تخم‌ریزی می‌کند. این پشه برای تخم‌ریزی به آب کمی نیاز دارد، آب شیرین را می‌پسندد و به آب شور کاری ندارد.
وی تاکید کرد: در استان‌های آلوده در فصل تابستان باید خیلی حواسمان باشد که علاوه بر رها نکردن پسماندها، آبی که زیر کولر یا زیرگلدانی جمع می‌شود، حتما خشک شود.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی گفت: در شهرهای جنوبی ما داشتن مخازن آب در خانه‌ها مرسوم است. درب این مخازن همیشه باید بسته باشد تا پشه تخم‌ریزی نکند. آبی که باز باشد و بدون حفاظت باشد، نباید در استان‌های پرخطر نگهداری شود.
وی اضافه کرد: بنا بر نظر اپیدمولوژیست‌ها، نگرانی این است که اواخر مرداد و شهریور یا حداکثر اوایل پاییز، احتمالا این بیماری در کشور ما هم یک پیک خواهد زد. تمام آموزش‌ها به خاطر این است که مردم آگاه باشند.
دباغ مقدم یادآور شد: به خصوص در استان‌هایی که پشه هست، مردم حتما لباس‌های گشاد و رنگ روشن بپوشند و در جاهایی از بدنشان که بدون پوشش است مثل دست یا صورت از قلم یا اسپری دافع حشرات استفاده کنند که حشره را از خودشان دور کنند.
منبع: آخرین خبر
