مرگ درآتش؛ پایانی تلخ برای بلوط‌ها/فرزند سبز زاگرس حال خوبی ندارد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- صدیقه امیدی: جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از منتهی‌الیه شمال غربی ایران (استان آذربایجان غربی) آغاز و بخش‌هایی از منطقه غرب (استان‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و لرستان) و جنوب غرب (استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس) را در برمی‌گیرد.

عمده گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط تشکیل می‌دهد که در سال‌های گذشته هر روز از وسعت این پهنه سبز کاسته شده است.

جنگل‌ها از منابع طبیعی هستند که در صورت استفاده بهینه، در رشد و توسعه نقش مؤثری دارند، اما امروزه به این ثروت خدادادی توجهی نشده و اجازه می‌دهیم به‌راحتی در معرض تخریب و نابودی قرار بگیرد.

هر سال با گرم شدن هوا شعله‌های بی‌رحم آتش به جنگل های زاگرس و درختان بلوط هجوم می برند و هر سال از وسعت جنگل‌های زاگرس کاسته می شود درختان به‌طور طبیعی با آفاتی مواجه هستند که به نابودی آن‌ها می‌انجامد و آسیب‌زا است، اما آنچه طی سال‌های اخیر خسارت بسیاری به جنگل‌های زاگرس وارد کرده، آتش‌سوزی‌های مکرر است.

آتش‌به‌جان زاگرس

هرسال با گرم شدن هوا شعله‌های بی‌رحم آتش به جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط هجوم می‌برند، هجومی که بخش عمده‌ای از دلایل آن به عوامل انسانی برمی‌گردد که گاهی نیز عمدی است.

بر اساس اعلام مسئولان، این آتش‌سوزی‌ها اغلب منشأ انسانی داشته و نقش بسیار مهمی در زوال جنگل‌های زاگرس دارند. آتش‌سوزی‌ها جنگل‌هایی که فیلتر طبیعی در هنگام بروز پدیده گردوغبار غرب کشور هستند و عامل مهم تأمین معاش عشایر، محل زندگی بسیاری از حیوانات و همچنین عامل حفظ اکوسیستم طبیعی غرب کشور محسوب می‌شوند را در معرض نابودی قرار می‌دهند.

وضعیت خسارات آتش‌سوزی‌های عرصه‌های جنگلی به‌ویژه در منطقه زاگرس به‌گونه‌ای است که سازمان حفاظت محیط‌زیست در اطلاعیه‌ای خواستار اشد مجازات برای آتش افروزان جنگل‌ها و مراتع به‌صورت عمد، از قضات شد.

سازمان حفاظت محیط‌زیست در اطلاعیه‌ای خواستار اشد مجازات برای آتش افروزان جنگل‌ها و مراتع به‌صورت عمد، از قضات شددر اطلاعیه این سازمان آمده است: آتش‌سوزی یکی از خطرناک‌ترین و مخرب‌ترین عوامل تخریب محسوب می‌شود و همه‌ساله بخش وسیعی از عرصه‌های طبیعی را نابود می‌سازد و خسارات سنگینی را به اقتصاد کشور وارد می‌آورد.

در این اطلاعیه سازمان حفاظت محیط‌زیست از قوه قضائیه و قضات درخواست کرده است که در برخورد قانونی با افراد و اشخاص سودجو که به‌صورت عمد اقدام به ایجاد آتش‌سوزی در پارک‌های ملی و آثار طبیعی ملی را می‌کنند، با عنایت به مجازات‌های تعیین‌شده در ماده ۶۷۵ و تبصره ۲ قانون مجازات اسلامی که تصریح می‌کند «هر کس عمداً جنگل، اشجار و … را آتش بزند، به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شوند» اشد مجازات را اعمال کنند.

دستور ویژه رئیس‌جمهور برای حراست از جنگل‌های بلوط

به‌رغم اینکه معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط‌زیست، ۲۳ اردیبهشت ۹۵ در خرم‌آباد، از دستور ویژه رئیس‌جمهور برای حفاظت از جنگل‌های بلوط خبر داد، باگذشت یک سال، اقدام جدی در این زمینه دیده نشده است.

از ابتدای خردادماه امسال تاکنون، بخش‌هایی از جنگل‌های کرمانشاه، لرستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد در آتش سوخته‌اند و بخش‌های زیادی از کمربند سبز درختان بلوط از بین رفته‌ است.

طبق آمار بیش از ۹۵ درصد آتش‌سوزی‌ها براثر عامل انسانی استاین روند به گونه‌ای است که معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در جلسه ستاد ملی مقابله با آتش‌سوزی جنگل تأکید کرده است که برای کاهش وسعت مناطق درگیر آتش‌سوزی در سال جاری برنامه‌ریزی‌ها با جدیت بیشتری دنبال شود.

وی با بیان اینکه طبق آمار بیش از ۹۵ درصد آتش‌سوزی‌ها براثر عامل انسانی است، معتقد است که آموزش و آگاهی افزایی مردم در خصوص راهکارهای پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در مناطق جنگلی و مراتع، همچنین نحوه مشارکت در اطفاء حریق بسیار مهم است و سازمان‌های هواشناسی، مدیریت بحران، جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، حفاظت محیط‌زیست باید با همکاری رسانه‌ها همچون رسانه ملی بر این امر مهم اهتمام ورزند.

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست ضمن یادآوری اهمیت موضوع مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و حفظ پوشش جنگلی کشور از سازمان برنامه‌وبودجه خواست برای تخصیص تجهیزات اطفاء حریق به سازمان‌های جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و حفاظت محیط‌زیست به‌صورت خارج از نوبت، همچنین تخصیص اعتبار ویژه برای مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها همکاری لازم را داشته باشد. زیرا این اعتبارات درواقع برای حفظ سرمایه‌های ملی کشور تخصیص می‌یابد.

معاون رئیس‌جمهور اشاره‌ای هم به قانون بسیاری از کشورها در خصوص ممنوعیت مطلق روشن کردن آتش در هوای باز طی بازه‌های زمانی حساس داشت و گفت: این موضوع در ایران نیز باید پیگیری و اجرا شود.

قلب زاگرس در آتش

یکی از این استان‌هایی که طی امسال با آتش‌سوزی‌های متعددی مواجه شد استان کهگیلویه و بویراحمد در قلب زاگرس است، جایی که بلوط یار قدیمی خانواده‌ها، نانی بر سفره‌ها، هیزمی در اجاق خانه‌ها و گاهی مرهمی بر زخم‌های زندگی مردم دنا نشین است اما این روزها حال‌وروز خوبی ندارد.

گاهی فعالیت‌های عمرانی کارشناسی نشده هزاران اصله از این درخت‌ها را به کام مرگ می‌کشاند و گاهی چوب مرغوب این درخت کهن، قربانی منقل‌های کباب و قلیان‌ها می‌شود.

جنگل‌های بلوط زاگرس در نوع خود از بی‌نظیرترین جنگل‌های جهان به شمار می‌روند به‌طوری‌که از یک‌میلیون هکتار جنگل کهگیلویه و بویراحمد ۸۰ درصد آن پوشیده از بلوط است.

جنگل‌های بلوط این استان ۲۰ درصد از جنگل‌های بلوط حوزه زاگرس را تشکیل می‌دهد که بیشتر در ارتفاعات ۷۰۰ تا دو هزار و ۱۰۰ متری بالاتر از سطح دریا پراکنده هستند.

میوه بلوط زاگرس نیز سالیان بسیاری بر سفره مردمان این دیار نعمت بوده و نانش غذا و داروی بسیاری از مردم. بااین‌حال گاهی آتش‌سوزی‌های سالانه بخش زیادی از این جنگل‌ها را طعمه خود می‌کند.

این سریال هرساله اکران می‌شود و عرصه‌های منابع طبیعی را به خاک سیاه می‌نشاند و مرگ تدریجی بلوط‌های دنا در مدار ۳۰درجه زمین را رقم می‌زند.

هنوز سبزی از برگ و ساقه علف‌های کوه‌های زاگرس مرکزی رخت برنبسته و برگ‌های شاخه‌های جوان بلوط‌ها نروییده، آتش به میهمانی آن‌ها آمده است و آن‌ها را جوان‌مرگ می‌کند.

سریال تراژیک آتش‌سوزی‌های جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد که هشت درصد از جنگل‌های کشور را در مساحت یک‌درصدی خود جای‌داده، از اواسط بهار آغاز می‌شود و تا اواسط پاییز ادامه دارد.

وضعیت آتش‌سوزی‌ها در کهگیلویه و بویراحمد به‌گونه‌ای است که خردادماه شاهد بودیم در یک روز آتش چهار نقطه را در شهرستان‌های دنا، بویراحمد و باشت فراگرفت.

امسال ۱۴۳ هکتار از جنگل‌ها در آتش سوخت 

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد در این مورد گفت: در سال جاری ۱۴۳  هکتار از جنگل‌ها، مراتع و مزارع استان در آتش سوختند.

محمدرحیم برزمند تعداد آتش‌سوزی‌های استان در سال جاری را بیش از که ۳۰ فقره  عنوان می‌کند و می‌گوید: میزان آتش‌سوزی‌ها در مدت مشابه سال جاری نسبت به سال گذشته کاهش داشته است.

وی عامل انسانی را مهم‌ترین دلیل آتش‌سوزی در جنگل‌های استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: آتش زدن جای خرمن در مزارع بعد از برداشت محصول  از علت‌های اصلی آتش‌سوزی‌ها است که مردم باید به این امر توجه ویژه داشته و در حفاظت از محیط‌زیست همکاری کنند.

خشکیدگی امان جنگل های زاگرس را بریده و به همین دلیل برگ های نورسشان، سبز نشده میهمان خاک می‌شوندبرزمند تصریح کرد: ایجاد آتش در مزارع و باغات جرم محسوب می‌شود و امسال در این خصوص شش نفر به دلیل سهل‌انگاری و ایجاد آتش‌سوزی به مراجع قانونی معرفی شده‌اند.

طی سال‌های گذشته بیش از هزار مورد آتش‌سوزی در جنگل‌های این استان به وقوع پیوسته و طی آن هزاران هکتار از جنگل‌ها و مراتع کهگیلویه و بویراحمد طعمه حریق شده‌اند.

کاهش بارندگی‌ها نیز عاملی شده تا خشکیدگی امان ببرد از درختان و به همین دلیل برگ‌های نورسشان، سبز نشده میهمان خاک شوند.

طی ۹ سال ۱۲۰ هزار هکتار جنگل بلوط خشک شده است

مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: طی ۹ سال گذشته ۱۲۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط استان دچار خشکیدگی شده‌اند.

عزت‌الله بهشتی‌فر کاهش بارندگی را عامل اصلی این امر می‌داند و می‌گوید: برای جلوگیری از گسترش این بیماری، درختان بلوط در مناطق بحرانی قطع می‌شوند، درختانی که آلوده هستند نیز باید سوزانده شوند.

دست‌وپنجه نرم کردن با آفت بلوط خوار نیز تیشه بر ریشه این یار دیرین دنا می‌زند و شیره جانش را می‌مکد.

لارو این آفت با نفوذ در تنه درخت، آن را می‌خشکاند و گردوغبار نیز در این میان مهاجمی است که توان درخت را در مقابله با آفات کم می‌کند.

بلوط‌ها که همچون ریه‌های دنا، نفس کشیدن را به دشت و صحرا و کوه و مردم ارزانی می‌دارند، با هجوم گردوغبار، روزنه‌های برگ‌هایشان بسته‌شده و دیگر نفس نمی‌کشند و رنگ رخسار، زرد کرده و در خاموشی یکی پس از دیگری می‌میرند.

به نظر می‌رسد این روزها مصائب زاگرس تکمیل است، از مهمانی آتش تا گردوغبار، خشکیدگی و آفت دست‌به‌دست هم داده تا هر روز دارایی‌های زاگرس را کمتر و کمتر کند.

اما به یاد آر روزگاری را که تا چشم کار می‌کرد، جنگل و درخت بود و در امتداد نگاهت دنایی سبز که بلوط‌هایش استوار ایستاده بودند. حیات سهم همه بلوط‌ها و درختانی است که در کمرکش کوه‌ها استوار ایستاده‌اند و برای من و تو هوایی پاک و سرزمینی زیبا آفریده‌اند.

به نظر می‌رسد تکمیل حلقه صیانت و حفاظت از جنگل‌ها و مراتع در مقابل تخریب و آتش‌سوزی نیازمند فرهنگ‌سازی و آموزش به‌منظور پیشگیری در گام اول، تجهیز امکانات اطفای حریق در گام دوم و در نهایت در گام بعدی برخورد با متخلفان است، که نقش مدیریت در همه حلقه‌های این زنجیره مشهود است.