سنگِ «خام فروشی» پیش پای معادن/ محرومیت سهم قطب طلای خاورمیانه
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سکینه اسمی: آذربایجان غربی به لحاظ تعداد و تنوع مواد معدنی سومین، از نظر وجود معادن طلا، باریت و سنگ‌های تزئینی اولین و قطب معادن کشور به شمار می‌رود ظرفیتی که در این منطقه به‌عنوان ثروت پنهان یاد می‌شود.
هم‌اکنون از ۶۸ نوع ماده معدنی شناسایی‌شده در کشور، ۵۱ نوع آن در آذربایجان غربی موجود است، سیلیس، تیتان، کان‌سنگ طلا، باریت، فلدسپات، میکا، کان‌سنگ نقره و انواع سنگ‌های تزئینی مانند گرانیت، دولومیت، تراورتن، مرمر، گنگلومرا و بازالت بخشی از مواد معدنی استخراج‌شده از معادن استان به شمار می‌رود.
هم مرزی با سه کشور خارجی در کنار تأمین نیاز استان و سایر استان‌های کشور از نظر مواد معدنی به‌خصوص سنگ‌های تزئینی آذربایجان غربی را در صدر توجهات قرار می‌دهد اما غفلت تاریخی از این ظرفیت محرومیت، بی‌تدبیری و تأسف را در برابر این ذخایر و ثروت عظیم سهم مردم آذربایجان غربی کرده است سهمی که همچنان نصیب سایر استان‌های کشور می‌شود.
با توجه به تحریم‌ها، فشارهای اقتصادی و منابع محدود نفتی توجه به ظرفیت معادن و فرآوری این محصول نه‌تنها می‌تواند آذربایجان غربی را از محرومیت، بیکاری و توسعه‌نیافتگی نجات بخشد بلکه چرخ‌های اقتصاد کشور را نیز رونق می‌دهد چراکه این استان توان صادرات محصولات و مواد اولیه موردنیاز صنایع و کشورهای منطقه، ارزآوری و کمک به منابع ملی و صنعت داخلی را در حد وافر دارا است.
رفع چالش‌های پیش روی معادن شاه کلید رونق اقتصادی منطقه است
نبود واحدهای فرآوری، به‌روز نبودن مطالعات ژئوفیزیک، نبود قوانین شفاف و روشن در زمینه سرمایه‌گذاری، عقب ماندن از تکنولوژی روز، ماشین‌آلات و تجهیزات قدیمی در کنار خلأ شهرک و گمرک تخصصی به همراه بروکراسی پرپیچ‌وخم صدور مجوزهای فعالیت و استخراج در زمینه تولید و صادرات معادن از مهم‌ترین مشکلات پیش روی قطب معادن کشور است مشکلاتی که اگر رفع آن‌ها موردتوجه قرار گیرد شاه کلیدی برای توسعه اقتصاد استان و منطقه خواهد بود.
نبود واحدهای فرآوری، به روز نبودن مطالعات ژئوفیزیک هوایی، نبود قوانین شفاف و روشن در زمینه سرمایه‌گذاری، عقب ماندن از تکنولوژی روز از مهم‌ترین مشکلات پیش روی قطب معادن کشور است
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی در خصوص آخرین وضعیت معادن آذربایجان غربی به خبرنگار مهر گفت: ویژگی‌های زمین‌شناسی به‌ویژه در برداشتن دو پهنه ساختاری رسوبی آذربایجان زاگرس سبب شده تا تکاپوی آتش‌فشانی و جای‌گیری توده‌های نفوذی در استان آذربایجان غربی در خور توجه باشد.
پریسا عابدپور ادامه داد: این ویژگی موجب شده کانی سازی متنوعی از مواد معدنی از جمله میکا، طلا، نقره، جیوه، کرومیت، مس، انواع سنگ‌های ساختمانی و پوکه معدنی سیلیس، دولومیت، تیتان و انواع متنوعی از سنگ‌های تزئینی مرمر، تراورتن، مرمریت، چینی و گرانیت و فلدسپات، ذغال سنگ خاک نسوز… به‌عنوان ذخایر و ثروتی کم‌نظیر در استان به وجود آید.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون ۴۷۰ معدن با ظرفیت استخراج بالای ۱۶ میلیون تن و ذخیره قطعی بیش از یک میلیارد و ۱۳۷ میلیون تن در استان وجود دارد ادامه داد: در حال حاضر از این تعداد ۳۰۰ معدن با اشتغال پنج هزار و ۱۴۹ نفر در سطح استان مشغول به فعالیت هستند.
عابدپور، تعداد پروانه‌های در حال اکتشاف را ۲۰۴ پروانه و گواهی کشف در بخش معادن استان را ۳۰ گواهی اعلام و خاطرنشان کرد: این تعداد نیز پس از اتمام عملیات اکتشاف و تأیید ذخیره ظرفیت بهره‌برداری آن مشخص خواهد شد.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی در خصوص مشکل خام فروشی در بخش مواد معدنی استان افزود: هم‌اکنون تعداد واحدهای فرآوری در استان ۶۶۸ واحد شامل انواع پودرهای صنعتی و معدنی، سنگ دانه‌بندی، آجر و سفال و آسفالت، باریت، پرلیت، سنگبری، سیمان، سیلیس، کنسانتره طلا، نقره و جیوه به همراه تولید گچ و آهک و محصولات بتنی در کنار نمک و پودر سنگ و شمش طلا و نقره است که با افزایش تعداد واحدهای فرآوری تلاش می‌شود جلوی خام فروشی مواد معدنی گرفته شود.
عابدپور با تأکید بر اینکه استان از نظر تنوع مواد معدنی دارای رتبه سوم کشوری، کل معادن رتبه نهم و اشتغال رتبه هشتم کشوری را داراست گفت: با توجه به وجود ۳۱ درصد ذخایر طلا، نیمی از ذخایر باریت و۱۴ درصد تیتان در این استان تلاش می‌شود رتبه‌های استان را در بخش‌های مختلف معدنی امسال افزایش دهیم.
کنسرسیوم سنگ در آذربایجان غربی ایجاد می‌شود
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی در خصوص عدم استفاده از ظرفیت مناسب استان در بخش سنگ‌های تزئینی که قطب اول کشور نیز به شمار می‌رود افزود: در سال‌های گذشته این بخش چندان موردتوجه نبوده اما امسال تلاش می‌شود با برند سازی سنگ استان و ایجاد کنسرسیوم سنگ به همراه احداث واحدهای صنعتی مرتبط رکود مربوط به بخش سنگ رفع شود.
عابدپور مخالفت‌های منابع طبیعی به دلیل وجود پوشش عظیم گونه گیاهی گون با وجود مکاتبات مکرر و طرح موضوع در سطح دو وزارتخانه را از مهم‌ترین مشکلات پیش روی معادن استان عنوان کرد و گفت: نبود صنایع معدنی متناسب با انواع مواد معدنی، فرسوده بودن ماشین‌آلات معدنی و ضعف زیرساخت‌ها به همراه کمبود پروژه‌های اجرایی، معارضین و مزاحمت‌های محلی از دیگر موانع بخش معدنی در استان به شمار می‌رود.
هم اکنون سه معدن طلای استان در شهرستان‌های سردشت و تکاب با ۳۱ درصد طلای کشور و ظرفیت ۳۴ میلیون تن فعال هستند
وی اضافه کرد: برای حل این موانع با توجه به ایجاد شوراهای گفتگوی استانی و طرح موضوع با فرمانداران تلاش می‌شود با حمایت مقامات استانی از صاحبان معادن و صنایع مذکور در کنار فرهنگ‌سازی حمایت از بخش تولید و رفع معارضات محلی، مشکلات معادن استان رفع شده و استان به جایگاه واقعی در این بخش برسد.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان غربی در خصوص مشکلات معادن طلای تکاب و عدم بهره‌مندی این منطقه محروم از سود این معادن گفت: هم‌اکنون سه معدن طلای استان در شهرستان‌های سردشت و تکاب با ۳۱ درصد طلای کشور و ظرفیت ۳۴ میلیون تن فعال هستند اما به دلیل عدم وجود زیرساخت‌ها و پرداخت سهم حقوق دولتی مردم در سال‌های اخیر چندان بهره‌ای از این معدن نداشته‌اند.
عابدپور خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر از محل دریافت ۱۲ درصد سهم حقوق دولتی به میزان ۱۷ میلیارد ریال در سال ۹۶ و نیز هزینه کرد شش میلیارد ریالی برای تجهیز و تکمیل خطوط انتقال نیرو، اصلاح شبکه آب‌رسانی روستاهای منتهی به معادن به همراه ایجاد اشتغال برای دو هزار نفر به‌صورت مستقیم با رویکرد ۸۰ درصدی افراد بومی، احداث مدرسه، مسجد، آسفالت روستاهای هم‌جوار معدن، احداث پمپ‌بنزین، هتل، غذاخوری تخت سلیمان و سایر خدمات جانبی بخشی از محرومیت این منطقه جبران شده که در سال‌های آتی این اقدامات افزایش قابل‌توجهی نیز خواهد داشت.
شناسنامه معادن برای معرفی به سرمایه گذاران تهیه می‌شود
عابدپور با بیان اینکه در راستای فعال‌سازی معادن راکد و نیمه فعال استان پایش معادن قابل سرمایه‌گذاری اجرا می‌شود گفت: در خصوص معادن غیرفعال و نیمه فعال اقداماتی نیز صورت گرفته است که به تعدادی از معدن کاران برای فعال‌سازی مهلت داده شده و در صورت عدم فعال‌سازی این معادن از طریق تشکیل کنسرسیوم‌های سرمایه‌گذاری به اشخاص یا شرکت‌های توانمند جهت فعال‌سازی واگذار خواهند شد.
عابدپور ایجاد کانال بازاریابی برای مواد معدنی، ایجاد واحدهای پایین‌دستی صنایع بازار فروش، افزایش نقدینگی و سرمایه در گردش معدن کاران را از دیگر اقدامات این سازمان در جهت استفاده مناسب از ظرفیت معادن برشمرد.
حفظ منابع طبیعی بزرگ‌ترین مانع فعالیت معادن آذربایجان غربی
هرچند نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی و برخی مسئولان نبود صنایع پایین‌دست، سرمایه‌گذاری ناچیز، ماشین‌آلات فرسوده، خام فروشی و … را از چالش‌های پیش روی معادن و توسعه اقتصاد استان می‌دانند اما سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی معتقد است حفظ پوشش گیاهی و منابع طبیعی بزرگ‌ترین مانع فعالیت و کندی استخراج مواد معدنی در استان است.
محمد دهقان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این استان از نظر غنا و تنوع مواد معدنی رتبه سوم کشوری را داراست اظهار داشت: از نظر ارزش‌افزوده و اشتغال در بخش معدن به ترتیب در رتبه‌های ۱۱ و هفت کشوری قرار داریم که نشان می‌دهد از ظرفیت موجود نتوانسته‌ایم استفاده درستی کنیم.
مشکل اساسی در این بخش بحث منابع طبیعی و پوشش گیاهی است توجه به این موضوع موجب شده در بحث فعالیت معادن منجر به استعلام‌های مثبت نشود و شاهد رکود برخی معادن استان باشیم
وی مشکل و چالش اساسی در بخش توسعه معادن را بروکراسی پرپیچ‌وخم اخذ مجوز فعالیت از منابع طبیعی دانست و افزود: مشکل اساسی در این بخش بحث منابع طبیعی و پوشش گیاهی است توجه به این موضوع موجب شده در بحث فعالیت معادن منجر به استعلام‌های مثبت نشود و شاهد رکود برخی معادن استان باشیم.
دهقان در خصوص خام فروشی و ارزش‌افزوده کم در بخش معادن استان نیز خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته توجه چندانی به ایجاد واحدهای فرآوری، جلوگیری از خام فروشی و افزایش ارزش‌افزوده نشده و این امر منجر شده از ظرفیت معادن استان بی‌نصیب باشیم.
دهقان با اشاره به اینکه حال حاضر استان دارای ۶۰ واحد فرآوری مواد معدنی است اما به دلیل نبود تکنولوژی روز و نیز استفاده از تکنولوژی قدیمی در کنار کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات موردنیاز بسیاری از این واحدهای فرآوری فعالیت قابل‌توجهی ندارند افزود: امسال نیز با ایجاد واحدهای بزرگ فرآوری مواد معدنی گام مهمی برای جبران عقب‌ماندگی استان در بخش معدن برمی‌داریم.
معادن آذربایجان غربی تاکنون نقش موثری در توسعه استان نداشته‌اند
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار آذربایجان غربی با بیان اینکه معادن طلا، باریت، تیتان و سنگ تزئینی از مهم‌ترین قابلیت‌های معدنی استان است، گفت: معادن این استان ظرفیت بالایی در ایجاد اشتغال دارد اما در سال‌های گذشته این ظرفیت مورد غفلت قرار گرفته است.
رضا حسینی در آخرین جلسه شورای معادن استان طی سال جاری با انتقاد از خام فروشی مواد معدنی عنوان کرد: بسیاری از صاحبان معادن استان به خام فروشی مواد معدنی اقدام می‌کنند، این اقدام درآمد استان از فروش مواد معدنی را کاهش می‌دهد و بر همین اساس استانداری آذربایجان غربی از ایجاد و توسعه واحدهای فرآوری مواد معدنی حمایت می‌کند و استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای بهره‌گیری بهینه از ضایعات فرآورده‌های معدنی به‌ویژه سنگ‌های تزئینی را دنبال می‌کند.
وی با بیان اینکه بیش از ۶۰ درصد معادن استان در شهرستان‌های ارومیه، تکاب، مهاباد، خوی و میاندوآب قرار دارد، اضافه کرد: آذربایجان غربی از وضعیت مناسبی در زمینه ذخایر معدنی برخوردار است اما هنوز تا بهره‌برداری مطلوب از ظرفیت‌های بخش معدن و صنایع معدنی راهی طولانی در پیش دارد.
حسینی با تأکید بر اینکه متأسفانه معادن طلای استان نتوانسته‌اند نقش مؤثری در توسعه استان ایفا کنند گفت: برای رفع موانع و مشکلات حوزه معادن استان و فراهم کردن زمینه لازم برای حضور سرمایه‌گذاران در این بخش، پنجره واحد تجاری در بخش معادن استان تشکیل می‌شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند به‌راحتی در این بخش سرمایه‌گذاری کنند.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استاندار آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه با استفاده از ظرفیت‌های معادن می‌توان ۲۵ درصد از درآمدهای اقتصادی استان را به دست آورد گفت: متأسفانه نتوانسته‌ایم از تولیدات معدنی استان به نحو شایسته استفاده کنیم و از ارزش‌افزوده قابل‌توجه این محصولات برای استان درآمد کسب کنیم.
آذربایجان غربی صنایع پایین‌دست معادن ندارد / وعده‌ها روی کاغذ جا خوش کرده‌اند
یکی از نمایندگان مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی در خصوص معادن استان و چالش‌های پیش روی این بخش به خبرنگار مهر گفت: این استان باوجود ظرفیت کم‌نظیر معدنی هنوز نتوانسته از این ذخایر استفاده بهینه و درستی در راستای اقتصاد و اشتغال ببرد.
نادر قاضی پور نبود صنایع پایین‌دست در بخش معدن، سرمایه‌گذاری ناچیز در بخش معدن و نیز بی‌توجهی مسئولان را از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات پیش روی معادن استان دانست و افزود: از سال‌های گذشته تاکنون معادن عظیم و کم‌نظیر استان توسط غیربومی‌ها برای عدم پرداخت مالیات و عوارض در آذربایجان غربی ثبت و مواد معدنی از استان خارج می‌شد.
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر برای جلوگیری از ثبت معادن توسط غیربومی‌ها پیگیر هستیم تا سرمایه‌گذاران متقاضی در این بخش شرکت و حساب‌های بانکی خود را در این استان دایر کنند تا سود آن نصیب مردم استان شود.
هم اکنون سرمایه گذاری مناسب و وسیعی توسط دولت‌های روی کار آمده در بخش معادن آذربایجان غربی به خصوص در بخش سنگ‌های تزئینی صورت نگرفته است و تمام وعده‌ها روی کاغذ باقی مانده‌اند
قاضی پور با انتقاد از بی‌توجهی دولت‌ها به ظرفیت معادن استان عنوان کرد: تاکنون سرمایه‌گذاری مناسب و وسیعی توسط دولت‌های روی کار آمده در بخش معادن آذربایجان غربی به‌خصوص در بخش سنگ‌های تزئینی صورت نگرفته است و تمام وعده‌ها روی کاغذ باقی مانده‌اند.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با اشاره به وعده احداث دو کارخانه بزرگ سنگ در سطح استان گفت: با گذشت سال‌ها از این وعده از سوی دولت احداث دو کارخانه بزرگ سنگ روی کاغذ مانده و هنوز اقدام عملی برای تحقق این وعده صورت نگرفته است.
قاضی پور با اشاره به رکود معدن قره آغاج تیتان اضافه کرد: معدن قره آغاج بزرگ‌ترین معدن تیتان کشور همچنان با رکود مواجه است اگر این معدن موردتوجه قرارگرفته و فعال شود ظرفیت ایجاد اشتغال بالای پنج هزار نفر را دارد.
وی با بیان اینکه باوجود غنی بودن آذربایجان غربی از معادن تنها پنج درصد آن کشف‌شده است افزود: متأسفانه به دلیل نبود کارخانه‌های فرآوری، تمام عناصر گران‌قیمت کشف‌شده در آذربایجان غربی به سایر استان‌ها برده شده و تأثیر آن بر وضعیت اشتغال و بهبود درآمد مردم در سایر استان‌ها مشخص می‌شود.
قاضی پور با اشاره به خام فروشی مواد معدنی استان گفت: متأسفانه با عدم راه‌اندازی صنایع فرآوری هر سال شاهد هستیم فعالان این عرصه به خام‌فروشی روی آورده‌اند که این رویه موجب خروج ثروت طبیعی از استان و کشور می‌شود.
آذربایجان غربی با سه کشور خارجی هم‌مرز بوده و دروازه ورود ایران به بازارهای اروپایی است اما هم‌اکنون ۳۸ درصد جمعیت استان از بخش کشاورزی ارتزاق می‌کنند این در حالی است که با توجه به منابع محدود آبی توجه به ظرفیت معادن و اشتغال‌زایی در این بخش می‌تواند شاه‌کلید توسعه استان و رفع مشکل بیکاری در منطقه باشد.
منبع: مهر
