زراعت چوب طرحی برای احیای محیط زیست و اقتصاد/ منتقدان چه می‌گویند

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: به نظر می‌رسد که طرح «کاشت درختان اکالیپتوس» در خوزستان کم کم در حال مردمی شدن است و کشاورزان بی شماری ترغیب شده‌اند که زمین‌های کم محصول یا بایر خود را تبدیل به باغ اکالیپتوس کنند؛ طرحی که در شرایط فعلی صرفه اقتصادی خوبی دارد و کشاورزان را دلگرم کرده است.

طرح کاشت اکالیپتوس را سازمان منابع طبیعی به عنوان «زراعت چوب» مطرح کرده است و قرار است که آن را در قالب طرح «کاشت یک میلیارد درخت» دنبال کند، برای همین افراد زیادی ترغیب شده‌اند که وارد این صنعت جدید شوند؛ صنعتی که پیشگامان آن شرکت‌های تولید «ام دی اف» در خوزستان بوده‌اند و اکنون باغ‌های چند صد هکتاری اکالیپتوس را در زمین خود دارند که کم کم در حال به ثمر رسیدن هستند.

تبدیل شدن از وارد کننده به صادر کننده

علی حمدانی یکی از فعالان تولید «ام دی اف» در خوزستان است که به غیر از اینکه خود دارای باغ ۶۷۰ هکتاری درختان اکالیپتوس است در طرحی جالب اقدام به خرید تضمینی درختان اکالیپتوس از کشاورزان محلی می‌کند؛ وی در این زمینه می‌گوید: ۶۷۰ هکتار زمین که ۴۰ سال به حال خود رها شده بود، اکنون تبدیل به باغ اکالیپتوس شده و منبع درآمد افراد زیادی است و بهره برداری‌های مختلفی از آن می‌شود.

وی عنوان می‌کند: از سال گذشته با کشاورزان وارد قرارداد خرید تضمینی چوب شدیم که در این طرح سه میلیون نهال رایگان با ضمانت خرید چوب به آنها اهدا شد.

حمدانی می‌گوید: در حال حاضر کارخانه «ام دی اف» خام ما روزانه ۶۵۰ تا ۷۰۰ تن چوب مصرف می‌کند که برای تأمین آن به تقریب ۲۰ هزار هکتار زمین نیاز است؛ بنابراین طرح خرید تضمینی چوب توانسته نتایج قابل توجهی را در تأمین این مقدار برای ما رقم بزند.

این فعال عرصه چوب و ام دی اف بیان می‌کند: اکنون در صدد راه اندازی دومین خط تولید ام دی اف با ظرفیت ۲ برابر، یعنی معادل یک هزار و ۴۰۰ تن هستیم و هدف ما تأمین مواد اولیه خودمان است؛ یعنی تأمین روزانه ۲۰۰۰ تن چوب به منظور تولید ام دی اف که در پی آن از خروج ارز از کشور هم جلوگیری می‌شود.

حمدانی می‌گوید: در گذشته ماهی ۱۰ میلیون دلار بابت واردات «ام دی اف» ارز از کشور خارج می‌کردیم ولی با راه‌اندازی کارخانه تولید «ام دی اف» خام، ۶۰ درصد آن حفظ می‌شود. در گذشته از کشورهای خارجی «ام دی اف» وارد می‌کردیم ولی اکنون توانسته‌ایم به ۱۵ کشور خارجی محصولات خودمان را صادر کنیم.

منافع اقتصادی و زیست محیطی

موافقان اجرای طرح کشت درختان اکالیپتوس در خوزستان بر این باور هستند که اجرای این طرح دارای فایده‌های بسیار بالای زیست محیطی و صنعتی و اشتغالزایی است؛ «جمال فیاضی» رئیس دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در این باره می‌گوید: دانش آموختگان رشته‌های کشاورزی و منابع طبیعی در طرح زراعت چوب به کار گرفته می‌شوند و این فرصت خوبی برای ایجاد اشتغال در استان است.

وی بیان می‌کند: طرح ملی زراعت چوب یک طرح بی نظیر کشاورزی است که مورد حمایت رئیس جمهور است و اعتبارات ملی برای اجرای آن دیده شده است. زراعت چوب یک صنعت سبز است که باعث رونق صنایع جانبی زیادی می‌شود و صنایع چوب کشور نیاز بالایی دارند که استان خوزستان می‌تواند قطب زراعت چوب در کشور باشد.

رئیس دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان تصریح می‌کند: عملیاتی شدن این طرح ملی عوائد اقتصادی و زیست محیطی بالایی دارد و درختانی مثل اکالیپتوس که به طور سریع رشد می‌کنند، حتی در زمین‌های فقیر هم رشد کرده و نیاز آبی پایینی دارند. مطابق بررسی‌ها توسعه این طرح ملی می‌تواند در افزایش بارش‌های باران در خوزستان، تعدیل دما بین ۳ تا ۵ درجه و کاهش آلودگی هوا و پایداری منابع جنگلی کشور نقش بسزایی داشته باشد.

ایجاد ۵۰ کارخانه در خوزستان

از سوی دیگر «جمال موسویان» مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان که از حامیان جدی این طرح است، در این خصوص می‌گوید: با اجرای طرح زراعت چوب، خوراک حداقل ۵۰ کارخانه تولید چوب، کاغذ، ام دی اف و همچنین اسانس در استان فراهم خواهد شد.

وی، سهم خوزستان از طرح زراعت چوب را تولید و کاشت سالانه ۳۰ میلیون اصله درخت عنوان می‌کند و می‌افزاید: بر همین اساس در مدت چهار سال باید ۱۲۰ میلیون درخت اکالیپتوس در نقاط مختلف استان کشت شود.

موسویان ادامه می‌دهد: قرار است که سالانه ۸۰ میلیون اصله درخت اکالیپتوس کاشته بشود و ۲۹۰ هکتار زمین زیر کشت این گونه می‌رود که این امر زمینه اشتغال را برای ۵۸۰ هزار نفر فراهم می‌کند.

وی در خصوص تمهیدات لازم برای تأمین آب طرح زراعت چوب در خوزستان می‌گوید: کارگروهی به صورت مشترک با سازمان آب و برق خوزستان برای تأمین آب تشکیل شده و جلسه‌های هفتگی در این زمینه به صورت منظم برگزار می‌شوند و بر این اساس به‌جز سال‌های اول تا سوم، نیاز آبی اراضی کمتر می‌شود.

موسویان با بیان اینکه آبیاری اراضی زیر کشت برای طرح زراعت چوب به صورت تحت فشار و قطره‌ای انجام خواهند شد، می‌افزاید: برای تأمین آب مورد نیاز برای طرح مذکور، آب‌های نامتعارف، فاضلاب شهری، زهاب‌های نیشکر و… مورد استفاده قرار می‌گیرند.

صعود رتبه خوزستان در صنعت چوب

«علی اکبر محراب حسینی» استاندار خوزستان که یکی از حامیان این طرح است، عقیده دارد که خوزستان در زمینه زراعت چوب حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و پیش از اینها باید از ظرفیت استان در این زمینه استفاده بهینه می‌شد.

وی می‌گوید: با توجه به صنعتی بودن خوزستان و رشد صنایع در استان، مقداری در زمینه کاشت نهال و درخت کوتاهی شده است؛ امید می‌رود با این حرکتی که دولت برای کاشت یک میلیارد درخت شروع کرده، خوزستان نقش خود را به خوبی ایفا کند.

استاندار خوزستان بیان می‌کند: برای اجرای طرح زراعت چوب که در خوزستان شروع شده اقدام‌هایی همچون شناسایی سطح زیرکشت‌، تأمین آب و در کنار آن کارهای تحقیقی و پژوهشی انجام و کار شروع شد. کاشت درخت در ۳۰۰ هزار هکتار در خوزستان هدف‌گذاری شده و با توجه به اینکه اجرای این طرح در طول چهار سال برنامه‌ریزی شده است، برای سال اول در وسعت ۷۵ هزار هکتار کشت درخت در استان انجام خواهد شد.

حسینی محراب عنوان می‌کند: خوزستان پیش‌تر در صنعت چوب در کشور جایگاه چندانی نداشت اما امروز به عنوان دومین استان کشور در این طرح گام برداشته است و امیدواریم به ازای هر ۲۰ هزار هکتار یک کارخانه چوب در استان راه‌اندازی شود تا زنجیره تولید و اشتغال شکل بگیرد.

حسینی محراب با اشاره به ارزش اقتصادی زراعت چوب می‌گوید: در کمترین حالت هر هکتار حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان و در بهترین حالت هر هکتار زراعت چوب حدود پنج میلیارد تومان سود دارد.

وعده رفع بیکاری

ایجاد فرصت شغلی یکی از مزایای طرح زراعت چوب در خوزستان است در حالی که پیش از این در طرح‌هایی مثل نیشکر و منطقه ویژه اقتصادی وعده رفع بیکاری در استان داده شده بود ولی هم اکنون مردم گله مند هستند که این طرح‌های عظیم اقتصادی آنقدر که برای کشور درآمد و منافع داشته برای استان و رفع بیکاری جوانان آن حاصلی نداشته است.

در همین خصوص معاون اقتصادی استاندار خوزستان می‌گوید: اگر صنایع پایین دستی و زنجیره ارزش چوب در خوزستان به درستی شکل گیرد، می‌توان بالای ۳۰۰ هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرد.

محمد راضی جلالی عنوان می‌کند: زراعت چوب یک طرح ملی در خوزستان است و پایه آن بر مبنای دانشگاه است. طرح زراعت چوب یک طرح مردمی و اشتغال‌زا است و می‌تواند مشکل بیکاری را حل کند زیرا خوزستان با وجود ظرفیت‌های بالا اما دارای رتبه سوم بیکاری کشور است. اگر صنایع پایین دستی و زنجیره ارزش چوب در خوزستان به درستی شکل گیرد، این طرح می‌تواند برای بیش از ۳۰۰ هزار نفر در استان اشتغال مستقیم ایجاد کند.

وی بیان می‌کند: شکل‌گیری زراعت چوب در خوزستان ضمن ایجاد مزایایی زیستی و ایجاد هوای پاک و ذخیره آب نقش اقتصادی بالایی دارد. در قالب تعاونی‌ها این طرح شکل گرفته است و تعاونی‌هایی که دانشجویان کشاورزی پدیدآورنده آن باشند، مورد حمایت خواهند بود.

یکی از فعالان کاشت اکالیپتوس می‌گوید: ایجاد باغ‌های اکالیپتوس منابع زیادی برای خوزستان دارد که برای نمونه می‌توان میانه کاری برای کاشت صیفی‌جات و هندوانه را در این باغ‌ها در دستور کار قرار داد. تولید عسل از طریق استقرار کندوهای عسل در باغ‌های اکالیپتوس می‌تواند منابع تولیدی زیاد به همراه داشته باشد.

منتقدان چه می‌گویند؟

البته طرح کاشت اکالیپتوس منتقدانی هم دارد. این منتقدان می‌گویند دولت به جای توسعه کاشت درخت بهتر است که درختان و جنگل‌های فعلی را حفظ کند. دوم اینکه در حالی که دولت برای تأمین حق آبه بسیاری از عرصه‌های طبیعی مثل تالاب‌ها، رودخانه‌ها و… آب کافی را اختصاص نمی‌دهد، چگونه می‌تواند برای این مقدار درخت اکالیپتوس آب تأمین کند.

از سوی دیگر این منتقدان عقیده دارند، این نوع درختکاری که در نهایت تبدیل به چوب می‌شود، نوعی صنعت است که با درختکاری و جنگل کاری متفاوت است چرا که در این نوع کشت، جنگل کاری وجود ندارد و بعد از چهار سال، درختان قطع شوند و تبدیل به کاغذ و ام دی اف و زغال می‌شوند و در نتیجه توسعه فضای سبز صورت نمی‌گیرد.

این منتقدان عقیده دارند؛ افرادی که این درختان را می‌کارند، اجازه ورود مردم به داخل آنها را نمی‌دهند چرا که نگران هستند باغ آنها دچار آتش سوزی یا نوعی بیماری به آن منتقل شود پس چندان تأثیری در موضوع گردشگری ندارد که مسئولان از آن خبر می‌دهند. از سوی دیگر ترغیب کشاورزان به کاشت این نوع درخت، ممکن برخی باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی را از بین ببرد و فرهنگ کشاورزی در خوزستان دگرگون شود.

همچنین ممکن است در صورت استقبال مردم از کاشت درختان اکالیپتوس و افزایش تولید این نوع محصول در خوزستان، شرکت‌های خرید اکالیپتوس دست به نوعی تبانی بزنند و قیمت آن را کاهش دهند که در این صورت کشاورزان و مردم دچار ضرر شدید می‌شوند. همچنین خوزستان پیش از این از توجه به یک درخت به نام کونوکارپوس دچار آسیب شده و اکنون توجه بیش از حد به اکالیپتوس و فراموش شدن سایر درختان قطعاً استان را با مشکل جدی مواجه می‌کند.

در عین حال برخی منتقدان می‌گویند: کاشت درختان غیربومی مثل درخت اکالیپتوس که زادگاه اصلی آن کشور استرالیاست، کاشتن آن در ایران که با بحران کم آبی مواجه است خیانت در حق محیط زیست کشور محسوب می‌شود. ریشه درخت اکالیپتوس رشد بالا و خاصیت روندگی دارد و ریشه آن مساحت‌ها رشد می‌کند تا خودش را به آب برساند بنابراین این درختان در خشکی آب‌های زیرزمینی و تالاب‌ها نقش مؤثری دارند.