حقی که ضایع می‌شود / عدم پاسخگویی اسنپ و تپسی نسبت به بیمه راننده

به گزارش خبرنگار مهر، امروز جا به جا شدن از محلی به محل دیگر و حتی از کشوری به کشور دیگر یا قاره‌ای به قاره دیگر چالش نبوده و انواع وسایط نقلیه در خدمت انسان و زندگی اجتماعی بشر است. در گذشته مسافرت کردن افراد ماه‌ها به طول می‌انجامید در حالی که امروز دورترین نقاط هم در کمترین زمان ممکن قابل انجام است. در قرن ۲۱ سوار بر حیوان شدن بیشتر تفریح و فانتزی است در حالی که در گذشته‌ای نه چندان دور همین چارپایان نقش اساسی در جا به جایی انسان و بار داشتند.

هنگام ورود انواع وسایل نقلیه، ابتدا در خدمت طبقه اشراف بوده و کم کم عمومی می‌شد. در بدو ورود افراد رفتار عجیبی در مقابل آنها داشته و به عنوان مثال با ورود دوچرخه به ایران افراد مسن با دیدن آن بسم‌الله می‌گفتند. شاید تا چند سال قبل هم شنیدن از خودروهای پرنده یا خودران قابل تصور نبود و امروز قالی پرنده سلیمان در قالب همین وسایل نقلیه از اساطیر به دنیای واقعی پا گذاشته‌اند.

فعالیت کرایه‌کش‌ها در ابتدا ورود به ایران بیشتر به جابه‌جایی و حمل و نقل خانواده‌های ثروتمند اختصاص داشتند. منطقه شمیران یکی از ییلاقات تهران بود که بسیاری از خانواده‌های متمول در آن منطقه باغ داشتند و برای تفریح و استراحت به سمت شمیرانات حرکت می‌کردند. در فصل زمستان که هوا سرد بود و بعضاً جاده‌ها برفی می‌شدند، اسب‌ها و درشکه به خوبی نمی‌توانستند مسیر شمیرانات را طی کنند. خودروهای کرایه‌کش از این فرصت استفاده کرده و در مسیر جاده شمیران اولین خط تاکسیران را راه اندازی کردند.

در سال ۱۳۲۵ خورشیدی شرکتی به نام ب. ب. تاکسی با استفاده از ۱۰ خودرو فیات به نوعی اولین شرکت تاکسیرانی را در تهران راه اندازی کرد. گرچه که این مجموعه فعالیت بسیار محدودی داشت اما می‌توان آن را زمینه ساز شکل‌گیری صنعت تاکسیرانی در ایران دانست. این تاکسی‌ها به صورت محدود و تنها در مناطقی مانند مقابل سینماها، کافه‌ها و سالن‌های تئاتر حضور داشتند و مسافران را به مقصد خود منتقل می‌کردند.

نکته جالب در مورد این تاکسی‌، هزینه بسیار ارزان آن بود که تنها با مبلغ ۵ قران مسافران می‌توانستند به مقصد خود عزیمت کنند. قیمت پایین این تاکسی‌ها باعث شد تا علاوه بر خانواده‌های اشرافی، این بار مردم عادی هم بتوانند از این سیستم حمل و نقل استفاده کنند. با افزایش تقاضا برای تاکسی در سایر نقاط شهر، شرکت‌های دیگری هم به فکر راه اندازی چنین مجموعه‌هایی افتادند.

چگونه وسایل نقلیه پلتفرمی ظهور کردند؟

قرن بیستم میلادی زمان ظهور ناوگان حمل و نقل عمومی از قطار و اتوبوس تا هواپیما بوده که حجم بالایی از جمعیت را جا به جا می‌کنند. قطارهای بخار به قطارهای دیزلی و برقی تبدیل شده و تاکسی‌ها از سوخت فسیلی به برقی و خودران.

امروز تاکسی‌های پلتفرمی رقیب جدی آژانس‌های مسافرتی شده و تعداد آنها را در کلانشهرها به حداقل رسانده است. ظهور پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی، یکی از نیازهای پنهان بشر بود چراکه همواره استفاده از وسایل نقلیه عمومی چالش‌هایی از جمله زمان، هزینه، ترافیک و… را به دنبال داشته است.

ظهور تاکسی‌های اینترنتی، چالش‌های موجود را تا حدودی رفع کرد. امروز دیگر نیاز نیست برای نقل مکان از نقطه‌ای به نقطه دیگر در خیابان منتظر یک تاکسی در مدت طولانی ایستاد یا زمان زیادی را برای پاسخ دفاتر آژانس محلی در انتظار گذراند. همچنین دغدغه‌های نرخ کرایه نیز برای هر دو طرف (راننده و مسافر) رفع شده و دیگر نیاز نیست برای تعیین نرخ کرایه چانه‌زنی کرد چراکه نرخ‌ها استاندارد و یکسان سازی شده است و دیگر سلیقه‌ای اعمال نمی‌شود.

تاریخچه‌ای از تاکسی‌های اینترنتی

نخستین تاکسی اینترنتی جهان اوبر (Uber) نام دارد و سال ۲۰۰۸ میلادی از سوی گرت کمپ و تراویس کالانیک تأسیس شد. این دو کارآفرین موفق برای حضور در یک جلسه مهم از آمریکا به فرانسه سفر کرده بودند؛ اما به دلیل تأخیر در یافتن و سوار شدن به تاکسی، به جلسه خود نرسیدند. همین اتفاق مقدمات شکل‌گیری ایده اوبر در ذهن آن‌ها شد. هر ایده‌ای در ابتدا با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است. یکی از چالش‌های این دو کارآفرین، شکایت سازمان تاکسیرانی آمریکا از آن‌ها بود. گرت و تراویس با تلاش و پشتکار فراوان توانستند این چالش‌ها را پشت سر گذاشته و ایده خود را به یک انقلاب در صنعت حمل و نقل تبدیل کنند. حال پس از گذشت سال‌ها از تأسیس اوبر، تاکسی‌های اینترنتی به قدری در بین مردم جهان محبوب شده‌اند که تصور بدون آنها ممکن نیست.

استقبال مردم آمریکا سبب شد تا اوبر فعالیت خود را به شهری که ایده اولیه در آن متولد شده بود یعنی پاریس نیز منتقل کند. این ایده در سریع‌ترین زمان ممکن توانست جایگاه خود را در این شهر پیدا کند. در ادامه اوبر حیطه فعالیت خود را به ۶۶ کشور جهان گسترش داد.

فعالیت تاکسی‌های آنلاین در ایران

امروز شاهد انواع تاکسی‌های آنلاین در کشور هستیم که وظیفه حمل و نقل افراد و بعضاً بار را برعهده دارند. اسنپ یکی از این وسایل حمل و نقل پلتفرمی بوده که فعالیت خود را از سال ۱۳۹۲ در ایران آغاز کرد. در ابتدا با نام «تاکسی یاب» فعالیت داشت و در ادامه به اسنپ تغییر نام داد.

تپسی، دیگر تاکسی اینترنتی در ایران است که ن سخه اولیه آن خرداد ۱۳۹۵ به بازار عرضه شد. سرمایه‌گذاری اولیه توسط سه مؤسس تأمین شد ه بود که بسیار سریع رشد کرد. در حال حاضر تپسی در ۱۳ استان به همراه شهرهای تابعه آنها فعال است و خدمات متنوعی را به کاربران خود ارائه می‌دهد.

امروز استفاده از تاکسی‌های پلتفرمی گسترده شده و افراد زیادی از قشر دانشجو تا افراد جویای کار در این مجموعه به عنوان حرفه اصلی یا شغل دوم انتخاب کرده‌اند.

شاید شما هم بارها از زبان رانندگان این مجموعه‌های پلتفرمی مشکلات‌شان را شنیده باشید؛ بیمه یکی از چالش‌های این حرفه بوده که مخاطرات زیادی به وجود آورده است.

رانندگان چه گفتند؟

یکی از رانندگان تپسی درباره وضعیت بیمه‌ای خود به مهر گفت: من بازنشسته تأمین اجتماعی هستم. بیشتر افرادی که در تاکسی‌های آنلاین فعالیت دارند دارای دو شغل بوده یا بازنشسته هستند. اما طی صحبت با همکاران، برآورد می‌شود ۳۰ درصد افراد شاغل در تاکسی‌های اینترنتی آن را به عنوان شغل اصلی و دائم برگزیده‌اند اما بیمه نیستند.

یکی دیگر از رانندگان طی گفت‌وگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: من بیمه تاکسیرانی هستم. اما افراد زیادی در تاکسی‌های آنلاین فعال هستند که هنوز بیمه نشده‌اند. البته گفتنی است افراد جدیدالورود به تاکسیرانی هم دیگر بیمه نمی‌شوند و باید بیمه آزاد بریزند؛ علاوه بر این که سنوات و امتیازی هم ندارند.

وی در گلایه نسبت به خدمات دهی بیمه تأمین اجتماعی هم عنوان کرد: بیمه تأمین اجتماعی در بخش بهداشت و درمان خیلی کارساز نبوده و بسیاری از پزشکان آن را نمی‌پذیرند یا طرف قرارداد داروخانه‌ها نیست. رانندگان با وجود داشتن بیمه، هزینه‌های درمان را باید آزاد بپردازند.

وی افزود: یکی از همکاران با ۳۰ سال خدمت در حوزه تاکسیرانی حقوق بازنشستگی او ۶ تا ۷ میلیون تومان است؛ از این رو ناچار است همچنان کار کند و با شغل دوم هزینه‌های زندگی خود را تأمین کند.

راننده‌ای دیگر که برای تأمین هزینه‌های زندگی هم در تاکسیرانی فعالیت دارد و هم در تاکسی‌های اینترنتی، گفت: در حال حاضر با وجود سابقه بیش از ۱۰ سال نه تاکسیرانی ما را بیمه کرده و نه کارفرماها در بخش تاکسی‌های آنلاین. به جرأت می‌توان گفت ۸۰ درصد از رانندگان فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی کار دائم آنها بوده اما کارفرماها حاضر به بیمه کردن نیروهای خود نیستند؛ نه تنها تاکسی‌های آنلاین که بیش از یک دهه است سازمان تاکسیرانی هم عنوان می‌کند دولت بودجه نمی‌دهد و رانندگان باید خویش‌فرما خود را بیمه کنند.

وی اضافه کرد: در حال حاضر بدون بیمه تکمیلی رانندگان یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان بیمه آزاد واریز می‌کنند در حالی که رانندگان قدیمی ۶۰۰ هزار تومان حق بیمه را خود پرداخت کرده و باقی را دولت تقبل کرده است.

این راننده در ادامه گلایه کرد و گفت: رانندگان هر سال پیگیر موضوع بیمه خود هستند اما کسی پاسخگو نیست. این در حالی است که این شغل خطرات بسیاری دارد و بیمه آنها ضروری است.

وی با اشاره به سفرهای برون شهری این تاکسی‌های پلتفرمی یادآور شد: اسنپ سفرهای برون شهری دارد و به عنوان مثال هزینه تهران تا تبریز بین ۲ تا ۳ میلیون تومان است. اسنپ ۷۰۰ هزار تومان را به عنوان کمیسیون بر می‌دارد که باید در قبال این مبلغ نسبت به بیمه رانندگان خود متعهد باشد. رانندگی با مخاطرات بسیاری از تصادفات تا بیماری‌های شایع جسمی مانند کمردرد و زانو درد همراه است اما همچنان کسی نسبت به بیمه آنها اقدام نکرده است.

پاسخ رئیس سازمان تأمین اجتماعی چیست؟

میرهاشم موسوی، رئیس سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به این پرسش مهر که سازمان تأمین اجتماعی چه برنامه‌ای برای رانندگان تاکسی‌های آنلاین دارد، گفت: متأسفانه این موضوع یک خلأ قانونی است که ما در برنامه هفتم توسعه نسبت به آن احکامی را تحت عنوان بیمه‌های پلتفرمی پیشنهاد دادیم تا بتوان با استفاده از ظرفیت قانونی افراد را تحت پوشش بیمه قرار داد.

وی افزود: در این ماه (مرداد) دستوری به معاونت بیمه‌ای سازمان داده شد که به سراغ این مشاغل پلتفرمی از جمله اسنپ، تپسی و… بروند که در سکوهای نوظهور مشاغل در حال فعالیت هستند. ما به دنبال این هستیم تا به شکل توافقی کارفرمایان این بخش از مواهب بیمه‌ای برای کارکنان خود استفاده کنند.

وی ادامه داد: به طور قطع اگر این توافق انجام نشود بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی سازمان تأمین اجتماعی موظف و مکلف است تمام مشاغل را تحت پوشش بیمه قرار دهد.

اصل ۲۹ چه می‌گوید؟

اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌گوید، برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی‏، بیکاری‏، پیری‏، از کارافتادگی‏، بی سرپرستی‏، در راه ماندگی‏، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و… حقی است همگانی‏.

موسوی در این‌باره اضافه کرد: قانون تأمین اجتماعی این تکلیف را بر دوش ما قرار داده است. در واقع اصل ۲۹ پوشش بیمه‌ای را به عنوان حق همگانی قلمداد کرده بنابراین ما هم قطعاً به سمت بسترهای قانونی خواهیم رفت که به شکل اجباری و از ظرفیت بیمه‌های اجباری مشاغل برای بیمه کردن این افراد استفاده کنیم.

رئیس سازمان تأمین اجتماعی در پایان اظهار کرد: توصیه سازمان تأمین اجتماعی این است که با همکاری و همراهی کارفرمایان ابتدا به شکل توافقی این امور انجام شود و اگر این گونه نشد از ظرفیت‌های اجبار قانون برای بیمه این افراد استفاده خواهد شد.

اسنپ و تپسی پاسخگو نبودند

با وجود پیگیری‌های مکرر خبرنگار مهر در چند هفته گذشته اسنپ و تپسی حاضر به پاسخگویی درباره وضعیت بیمه‌ای رانندگان خود نشدند.