تقوایی به پرسش های زیادی پاسخ نداد/ نصیریان انتقادش را پس گرفت
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی موزه سینما، نسخه اصلاح و مرمت‌شده فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی با همکاری فیلمخانه ملی ایران و با حضور علی نصیریان بازیگر، هارون یاشایی تهیه‌کننده، سعید قطبی‌زاده نویسنده و منتقد سینما و جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان به سینمای ایران در سالن فردوس موزه سینما به نمایش درآمد.
سعید قطبی‌زاده منتقد، نویسنده و کارشناس سینما نیز گفت: «ناخدا خورشید» یکی از فیلم‌های محبوب من در سینمای ایران است و از بار اول که در نوجوانی این فیلم را دیدم تا به امروز که شاهد نسخه اصلاح‌شده آن بودم هیچ‌گاه نظرم نسبت به آن تغییر نکرده بلکه هر بار بهتر و مرغوب‌تر جلوه کرده است.
وی ادامه داد: پرسش‌های بی‌پاسخی درباره این فیلم وجود دارد که هیچ‌گاه ناصر تقوایی درباره‌شان توضیح دقیقی نداد و این جلسه با حضور ۲ بزرگوار فرصت خوبی برای طرح بسیاری از این پرسش‌ها است. تقوایی این جسارت را داشت که در سال‌های اولیه انقلاب و در اوج تبلیغات ضدآمریکایی رمانی از یک نویسنده آمریکایی را به فیلم برگرداند. اغلب فیلم‌های ماندگار در تاریخ سینمای ایران سفارشی نیستند و خودانگیخته ساخته شده‌اند. خاستگاه تقوایی ادبیات بوده و او بزرگ شده اقلیمی است که «نویسنده‌خیز» است و تاکنون نویسندگان و شاعران بزرگی را پرورانده است.
«ناخدا خورشید» سند زنده‌ای از شکوه سینمای ایران است
این منتقد سینما در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: خوانشی که تقوایی از رمان «داشتن و نداشتن» همینگوی کرده از این جهت جالب توجه است که درآمیخته با مایه‌های بومی ما است. طوری که اگر کسی این رمان را نخوانده باشد، محال است تصور کند فیلم تقوایی اقتباسی از یک رمان آمریکایی است. فیلم جزییات خیره‌کننده‌ای دارد؛ در تلفیق فضای بومی جنوب ایران با درونمایه‌های اصلی رمان.
قطبی‌زاده گفت: مکان و زمان در «ناخدا خورشید» به‌گونه‌ای طراحی شده که می‌شود فرضا تحلیل تقوایی از تاریخ معاصر ایران یا شناخت عمیقش از فرهنگ مردمان جنوب را در آن دید. این‌ها راز جاودانگی این اثر است در کنار بازی‌های درست و دیالوگ‌نویسی متبحرانه تقوایی که بازتاب عشق او به ادبیات است.
وی افزود: سال‌ها پیش با علی نصیریان در دفتر ماهنامه فیلم حرف می‌زدیم و او از انتخاب دوبلور نقش خود ناراحت بود. هم در بازی نصیریان و هم در گویندگی ژرژ پطروسی ویژگی‌هایی وجود دارد که شخصیت مستر فرحان را از تصویری که همیشه از علی نصیریان داشته‌ایم دور می‌کند. دلال‌صفتی و چرب‌زبانی از همان ابتدا در ترسیم شخصیت وارد شده و تا انتها پیش می‌رود. چه فصل فوق‌العاده‌ای است تدوین همزمان مرگ او با پرندگان گرسنه دریایی.
قطبی‌زاده با بیان اینکه یکی از بهترین بازی‌های سینمای ایران متعلق به سعید پورصمیمی در این فیلم است، افزود: شیوه او در ایفای نقش، تداوم شیوه فنی‌زاده است در شاهکار دیگری از کارگردان، یعنی «دایی جان ناپلئون». پورصمیمی در یکی از اولین تجربه‌هایش قله‌ای را فتح کرد که بعدها خودش هم دیگر به نزدیکی‌های آن نرسید. به هر ترتیب «ناخدا خورشید» فیلم با اصالتی است، سند زنده‌ای از شکوه سینمای ایران و نمونه‌ای بی‌بدیل در نمایش خلاقیت است.
خاطره علی نصیریان از توقف فیلمبرداری «ناخدا خورشید»
علی نصیریان بازیگر فیلم «ناخدا خورشید» نیز گفت: برای ناصر تقوایی آرزوی سلامتی می‌کنم. از نظر من ایشان یک گوهر درخشان و یک هنرمند خلاق است. همان‌طور که می‌دانید در مساله هنر، جوهره اصلی خلاقیت است. در این فیلم بازیگری مانند فتحعلی اویسی که در بسیاری از آثار کمدی با شوخی مردم را سرگرم می‌کرد، شخصیتی ویژه را خلق می‌کند و این اتفاق محصول کارگردانی است که او را هدایت کرد.
وی ادامه داد: تقوایی زمانی که فیلمنامه را به من داد گفت می‌توانی نقش خود را از میان ۲ شخصیت ناخدا و مستر فرحان انتخاب کنی. من به او گفتم نظر شما کدام نقش است؟ و او نقش مستر فرحان را به من واگذار کرد و برای ناخدا کسی را انتخاب کرد که درجه یک بود و به نظرم بهترین نقش‌پردازی در کارنامه داریوش ارجمند است.
نصیریان ادامه داد: تقوایی به من گفت که مستر فرحان یک دلال و یکی از دندان‌های او طلا است و همین موضوع کافی بود تا من کاملاً متوجه شخصیت او بشوم. اینکه یک شخصیت دلال دندان طلا داشته باشد، ایده فراوانی در اختیار بازیگر قرار می‌دهد. تقوایی به دلیل کسالت در میان ما حاضر نیست اما باید از زحمات این مرد پاسداری کنیم. او تلاش بسیار زیادی برای ساخت این فیلم انجام داد. زمانی که فیلمبرداری «ناخدا خورشید» متوقف شد من، داریوش ارجمند و سعید پورصمیمی به ارشاد رفتیم و التماس کردیم تا برای ادامه فیلمبرداری حمایت‌هایی از آن صورت بگیرد چراکه اثری بسیار درخشان بود.
نصیریان با بیان اینکه هارون یشایایی به سینمای ایران خدمت زیادی کرده است، ادامه داد: امثال او، تقوایی و مهرجویی سینمای ایران را شکل دادند. این‌ها افراد درجه یکی بودند. فرهنگ رکن زندگی، حیات و هویت یک ملت است و هنر بخش زیبای آن است. امثال کیمیایی، گلستان و فرهادی از سرمایه‌های این ملت هستند. باید توجه داشت که سرمایه یک کشور تنها نفت و پتروشیمی نیست بلکه سرمایه‌های انسانی ما ملت‌ساز بوده و هویت ملی ایرانی را برای دنیا تصویر می‌کند.
بازیگر فیلم «گاو» ادامه داد: من سال‌ها این اثر را ندیده بودم و اکنون که به تماشای آن نشستم برایم بسیار جذاب بود. یکی از مهم‌ترین کارهای اولیه یک کارگردان، انتخاب بازیگران درست برای فیلم است و تقوایی این کار را بسیار ماهرانه انجام داده بود و همگی درخشان هستند.
گلایه‌ام را درباره دوبله فیلم پس می‌گیرم
وی ادامه داد: ارزش‌ها و هنر یک بازیگر به کوتاهی و بلندی نقش نیست، بلکه این موضوع به حضور او بستگی دارد. در فیلم «خورشید» مجید مجیدی نقش کوتاهی برعهده داشتم اما در همان سکانس‌های کوتاه توانستم خودم را نشان دهم. پروانه معصومی نیز در همان اندازه، بسیار زیبا در «ناخدا خورشید» ایفای نقش کرد.
نصیریان درباره دوبله نقش خود گفت: اکنون که پس از سال‌ها فیلم را دیدم گلایه خود درباره دوبله فیلم را پس می‌گیرم و به نظرم دوبله این اثر بسیار موفق بوده است. علی حاتمی هم به دوبله اعتقاد داشت اما من این عقیده را ندارم و معتقد به صدای بازیگر هستم.
نصیریان بیان کرد: خوشحالم که امروز یشایایی را ملاقات کردم و از موزه سینما و خانم حیدرآبادی بسیار تشکر می‌کنم که چنین مراسمی را برگزار می‌کنند تا افرادی که به هنر این کشور علاقه دارند کارهای گذشتگان را تماشا کنند و این اقدام بسیار خوب و مثبتی از سوی موزه سینما است که امیدوارم تداوم داشته باشد.
مهرجویی و تقوایی در چه زمینه‌هایی متفاوت بودند؟
نصیریان درباره تفاوت کار تقوایی و زنده‌یاد مهرجویی گفت: هر ۲ هنرمند آثار خارجی را آداپته کردند. مهرجویی فیلم «پستچی» را از ویتسک گرفته بود و به جای سرباز، پستچی را قرار داد. تقوایی نیز داستان «ناخدا خورشید» را از همینگوی اخذ کرد. آداپته تقوایی بی‌نظیر است و یکی از بهترین آداپتاسیون‌های ادبیات خارجی در سینما به حساب می‌آید. علت این بوده است که تقوایی فرهنگ جنوب را به خوبی می‌شناسد و به آن تسلط کاملی دارد. مهرجویی تلاش خود را کرد اما نتیجه متفاوت بود. کار تقوایی را می‌توان یک اثر اورجینال دانست. او از نو اقدام به خلق کرد و نمی‌توان آن را اقتباس دانست. او یک کار ابداعی انجام داد. برای تقوایی آرزوی سلامتی و بهترین‌ها را دارم. او یکی از درخشان‌ترین و خلاق‌ترین کارگردان‌های ایرانی است.
نصیریان در پاسخ به پرسش قطبی‌زاده درباره همکاری با فریدون گله گفت: او ایده‌های بسیار خوبی هم از نظر معنا و هم از نظر تکنیک داشت ضمن اینکه او فرد فهیمی بود.
«ناخدا خورشید» معرفی خردمندانه‌ای از سینمای ایران است
هارون یشایایی تهیه‌کننده فیلم «ناخدا خورشید» در پاسخ به پرسش سپیده حیدرآبادی مجری برنامه درباره چگونگی ساخت فیلم، گفت: رابطه من با ناصر تقوایی به پیش از ساخت این فیلم بازمی‌گردد، ما با یکدیگر در ارتباط بودیم. با اینکه این فیلم از نظر تجاری شکست کامل خورد ولی اکنون یکی از افتخارات سینمای ایران است.
وی ادامه داد: زمانی که در ژنو این فیلم را نمایش دادیم با استقبال بسیاری مواجه شد و بحث‌ها و تحلیل‌های زیادی پیرامون آن شکل گرفت. «ناخدا خورشید» معرفی خردمندانه‌ای از سینمای ایران است. این فیلم به لحاظ مردم‌شناسی اهمیت بسیاری دارد و خصوصاً مردم جنوب کشور در آن به خوبی معرفی شده‌اند. من معتقدم کشور ما مدیون جنوب ایران است و به قول ناصر تقوایی همه مردم ایران به نوعی جنوبی هستیم.
یشایایی توضیح داد: «ناخدا خورشید» دارای چنان ساختمان محکمی است که حتی یک فریم از این فیلم را نمی‌توان حذف کرد. در واقع فیلم متعلق به آقای تقوایی و هنرمندان بزرگی است که این اثر را ساخته‌اند و قطعاً اگر علی نصیریان نبود این فیلم هرگز ساخته نمی‌شد. یادم می‌آید منطقه مورد نظر از نظر آب و هوا ناسازگار بود و امکانات پذیرایی نداشتیم و این جمعیت در یک مهمانخانه ساده مستقر بودند و تنها کسی که موجب شد مشکلات مرتفع شود، آقای نصیریان بود. از نظر من به غیر از آقای تقوایی، فیلم متعلق به آقای نصیریان است.
نگاه‌مان این بود که معنی تهیه‌کننده را از سرمایه‌گذار جدا کنیم
یشایایی درباره معیار خود در تهیه‌کنندگی فیلم گفت: من و گروهی از دوستانم نگاه‌مان این بود که معنی تهیه‌کننده را در سینمای ایران از سرمایه‌گذار جدا کنیم. معتقدم تهیه‌کننده در به سرانجام‌رسیدن یک فیلم دارای تاثیر وجودی است. در سینما، بیشتر تهیه‌کننده‌ها خانم هستند و علت این است که خانم‌ها حوصله بیشتری دارند.
وی درباره تفاوت کار ناصر تقوایی و زنده‌یاد داریوش مهرجویی بیان کرد: هر ۲ دارای خصوصیاتی منحصر به فرد بودند. درباره تقوایی نکته‌ای وجود داشت و این بود که او خود نویسندگی می‌کرد و در هنگام فیلمبرداری اگر دیالوگی را نمی‌پسندید در جا آن را تغییر می‌داد و بدین‌گونه موقعیت بسیار بهتر شکل می‌گرفت. تفاوت دیگر میان این ۲ هنرمند این بود که ناصر تقوایی به سرنوشت تهیه‌کننده کاری نداشت.
در این برنامه هنرمندانی چون داریوش مودبیان، محمود دینی، مسعود فروتن، کیوان کیانی، علی قوی‌تن، اسماعیل پوررضا، سیاوش دولتسرایی و اعضای باشگاه مخاطبان موزه سینما حضور داشتند.
منبع: مهر
