بازخوانی سنت عزاداری «سرمزاری» اردبیلی‌ها در اولین بامداد شهادت
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها؛ عادله جوادزاده: واقعه عاشورا و شهادت امام حسین و یاران باوفایش در دشت تفتیده کربلا با گذشت بیش از ۱۴۰۰ سال هنوز هم تازگی دارد و داغ مظلومان رشید دشت نینوا هر ساله در جان و دل مردم جهان روشن و سوزناک جریان دارد.
امام حسین (ع) با حرکت شهادت طلبانه خود در روز عاشورا مظلومیت فرزندان نبی مکرم اسلام را به گوش جهانیان رساند و آموزه‌های واقعه کربلا و قیام امام حسین با ابعاد گسترده‌ای که دارد سینه به سینه و در اقدام شورانگیز زینب (س) و با روشنگری آن بانوی رشیده تا امروز در جامعه بشری جاری و ساری است.
سنت‌های فراوانی که بعد از قیام عاشورا در بین ملت‌های جهان ایجاد شد همگی ریشه در باورها و اعتقادات مردمی دارد که با قلبی سوزناک و خاطری پریشان در شهادت پسر زهرا (س) همه ساله زنده و بالنده است و پرچم شهادت و شرف عاشورا هرگز بر زمین گذاشته نخواهد شد و چه زیبا گفته اند شعرای آذری: «یئل یاتار، طوفان یاتار، یاتماز حسینون پرچمی»
بر مبنای همین پایداری قیام عاشورا و جریان درس‌ها و عبرت‌های آن اما بانوان شهر حسینی و ابوالفضلی اردبیل آداب و سننی بسیار زیبا در سوگ فرزند رشید حضرت زهرا و مولا علی دارند که همه ساله با قوت و قدرت تمام آنها را برگزار می‌کنند که یکی از این سنت‌ها مراسم «سرمزاری» برای شهدای کربلاست که با تدارک صبحانه احسان و نذری اغلب در قالب حلوا و فطیر و پخش روضه و سینه زنی قبل از گشودن سفره احسان آن را به جای آورده و دین خود را نسبت به شهدای کربلا و بانوان عفیفه اسیر دشت نینوا ادا می‌کنند.
اگر در اردبیل و در اولین صبح بعد از شهادت سری به کوچه‌ها و محلات قدیمی بزنید مراسم روضه خوانی‌های بامدادی را مشاهده می‌کنید که در اغلب این روضه‌ها سفره‌های «سرمزاری» پهن شده و زنان سالخورده اردبیلی با سردادن «اوخشاما» با مضامین روضه در سوگ شهادت حضرت امام حسین و ابوالفضل است به این مراسم رونقی افزون داده اند.
بدرقه اسرای کربلا با نوحه و «اوخشاما»
در اولین بامداد بعد از شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ سرسپرده ولایت و امامت مراسم نمادین بدرقه اسرای کربلا با برگزاری روضه‌های خانگی در برخی از محلات اردبیل برگزار شد و زنان و بانوان اردبیلی با سردادن نوحه‌ها و اوخشاماهای محلی زنان دلشکسته و بانوان حزین کربلا را که به اسیری گرفته شده اند بدرقه می‌کنند.
یکی از این بانوان سالخورده و قدیمی اردبیلی که سال هاست سفره «سرمزاری» را در منزل خود پهن می‌کند و چند سالی است به دیار باقی شتافته است بانو «اثنائی مرادی» است که در محله معجز همه ساله این مراسم را برگزار کرده و حلوا و فطیر این مراسم را نیز در منزل و تنور کوچک تعبیه شده در کنج حیاط منزلش طبخ می‌کرد.
گرچه امروز این مراسم با فوت این بانوی مؤمن اردبیلی دیگر ادامه ندارد و جای آن تنور پربرکت را آپارتمانی چند طبقه گرفته است اما هرگاه از مقابل این منزل گذرمان می‌افتد یادمان به «سرمزاری» های احسان شده در سوگ امام حسین و ابوالفضل العباس می‌افتد که «اثنائی ننه» اعتقاد داشت این حلوا برای عباس ابن علی است که مادرش ام البنین سال‌ها در سوگ و فراق فرزند شهیدش گریست و ما نیز همنوا با ام البنین حضرت عباس (ع) را تکریم کرده و در سوگ دردمندانه وی اشک ماتم می‌ریزیم.
احیای سنت‌های قدیمی ماه محرم در اردبیل
گهواره گردانی دختران خردسال اردبیلی نیز از دیگر مراسم‌های سنتی و قدیمی اردبیل در سوگ شهید ۶ ماهه کربلا حضرت علی اصغر است که با سردستگی یکی از بانوان اردبیلی و چند دختر خردسال در کوچه‌ها و حسینیه‌های اردبیل انجام می‌شد و کودکان و دختران خردسال با گرداندن گهواره و قنداق خالی به یاد قنداق خونین شهید ۶ ماه دشت کربلا یاد و خاطره این کودک مظلوم را گرامی می‌دارند.
احیای این سنت‌ها که چند سالی است در اردبیل کمرنگ شده است باید توسط متولیان فرهنگی انجام شده و آئین‌های عزاداری سنتی در این شهر حسینی و ابوالفضلی به شکل قدیمی ادامه داشته باشد.
احیای این سنت‌ها که چند سالی است در اردبیل کمرنگ شده است باید توسط متولیان فرهنگی انجام شده و آئین‌های عزاداری سنتی در این شهر حسینی و ابوالفضلی به شکل قدیمی ادامه داشته باشد.
در محلات قدیمی اردبیل که هنوز هم پیرغلامان و سالخوردگانی هر چند انگشت شمار در آنها وجود دارند روضه‌ها، حسینیه‌ها و زینبیه های خانگی برپا می‌شود و زنان و مردان دلداده به عشق اباعبدالله الحسین بر گرد این چراغ روشن می‌گردند.
صفویه بنیانگذاران سوگواره عاشورایی در اردبیل
عزاداری عاشورایی اردبیل سنتی به قدمت بیش از ۵۰۰ سال دارد و به اذعان مورخان و نویسندگان اردبیلی سنت‌های بزرگ عزاداری همچون «سرمزاری» نیز از این قدمت برخوردار است.
نویسنده کتاب «عزاداری در اردبیل» در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: پس از ظهور صفویان در گستره ایران زمین و اعلام مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور شاهان صفوی با بهره گیری از تمام ظرفیت‌های دینی، فرهنگی و هنری آن زمان سعی گسترده و چند صد ساله‌ای را برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر و تأثیر گذارتر آئین‌های عزاداری امام حسین (ع) به کار بستند.
ربعلی بلبلی خاطرنشان کرد: در دوران صفوی است که شاهد اوج شعر مرثیه در رثای امام حسین (ع)، شکل گیری روش‌های عزاداری جدید همچون سینه و زنجیر زنی، شبیه گردانی و … هستیم.
امروز در گوشه گوشه این شهر بزرگ و ولایی که به دارالارشاد، دارالامان و پایتخت حسینیت معروف است پرچم‌های عزا و بیرق‌های سوگواری برای شهدای کربلا و ۷۲ شهید گلگون کفن دشت نینوا برپاست و این مراسمها تا پایان ماه صفر ادامه خواهد داشت.
منبع: مهر
