اهمیت سواد رسانه‌ای/ از لزوم توجه همه‌جانبه تا اجرای برنامه ویژه

به گزارش خبرنگار مهر، توجه به فضای مجازی و فناوری‌های نوین آموزشی موضوعی است که برای یک برنامه ریز آموزشی غیرقابل کتمان است. هیچکس نیست که تغییر در شیوه‌های آموزشی را ندیده و درکی از تغییر سرگرمی‌های کودکان نداشته باشد.

پر رنگ شدن فناوری‌های نوین دیجیتالی تنها به شیوه‌های آموزشی هم محدود نمی‌شود؛ کودکان برای بازی و سرگرمی هم امروزه بیش از هر چیز به ابزارهای الکترونیکی علاقه مندند.

در این شرایط رشد سواد رسانه‌ای و آموزش مهارت‌های کامپیوتری نه تنها یک اقدام مکمل آموزشی، بلکه حتی از ضروری‌ترین مسائلی است که یک برنامه ریز آموزشی باید به آن توجه کند.

از همین رو یکی از نقدهایی که در چند سال اخیر از عملکرد وزارت آموزش و پرورش مطرح شده بود؛ کم توجهی به سواد رسانه‌ای و مهارت‌های کار با ابزارهای دیجیتالی است.

برای مثال وزارت آموزش و پرورش، کتاب سواد رسانه‌ای را برای دانش آموزان متوسطه اول طراحی کرده است در حالی که کودکان از سال‌های تحصیل در مقطع ابتدایی، با ابزارهای دیجیتالی آشنا می‌شوند و باید خیلی زودتر به آموزش این مسائل برای کودکان اقدام کرد.

از سوی دیگر به دلیل شرایط اقتصادی، در بسیاری از خانواده‌ها خصوصاً در مناطق کمتربرخوردار، کودکان از نداشتن وسایل دیجیتالی یا گوشی‌های هوشمند در رنج هستند؛ در چنین شرایطی رایانه‌های مدارس از فرصت‌های معدود یادگیری مهارت‌های دیجیتالی برای کودکان است.

سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به عنوان یکی از طراحان برنامه‌های درسی در سال‌های اخیر محتواهای زیادی در باب سواد رسانه‌ای در کتاب‌های درسی افزوده است؛ همچنین در کتاب‌های درسی رمزینه‌های متعددی قرار داده شده است تا دانش آموز با قرار دادن گوشی موبایل خود در برابر این رمزینه‌ها، از محتواهای الکترونیکی کتب درسی هم استفاده کند.

علاوه بر چاپ کتب درسی همراه با رمزینه‌ها و توجه به سواد رسانه‌ای در کتابی با همین عنوان، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با همکاری بنیاد ICDL، به سواد رسانه‌ای توجه بیشتری داشته است.

بنیاد ICDL نزدیک ۲۰ سال است که به نوعی زیرمجموعه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی شده و به دنبال ارائه دوره‌های مختلف آشنایی و مهارت آموزی کار با کامپیوتر برای دانش آموزان است.

البته بنیاد ECDL برندی بود که در سال ۱۹۹۷ تحت همین عنوان تأسیس شد و پس از دو سال فعالیت و جذب بیش از یک میلیون داوطلب و همزمان با تقاضاهای بیشتر برای عضویت از خارج از اروپا، به یک سازمان جهانی تبدیل شده و به ICDL تبدیل می‌شود.

ICDL برخلاف مفهومی که در ایران بیشتر به عنوان مهارت‌های هفت‌گانه شناخته می‌شود یک برند است و واژه گواهینامه بین المللی کار با کامپیوتر نیست.

دولت جمهوری اسلامی ایران هم در سال ۱۳۸۳ توسط وزارت آموزش و پرورش تفاهمی با این بنیاد به امضا رساند و از آن پس رسماً فعالیت‌های این بنیاد به وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی محول شد.

۱۵۰ کشور عضو این بنیاد هستند و استانداردهای آن را چه به لحاظ محتوایی و چه به لحاظ ارائه برگزاری دوره‌ها و کنترل مراکز مطابق با استاندارهای جهانی بنیاد ICDL اجرایی می‌کنند.

علیرضا سلطانی فرد مدیر بنیاد ICDL ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه به دلیل شرایط تحریمی از سال ۲۰۱۷ مقداری رابطه ما با بنیاد جهانی ICDL کمرنگ شده است؛ گفت: حدود ۳۷۰ مرکز در سطح کشور داریم که از ما مجوز گرفتند. استانداردهای ما به این‌ها داده می‌شود و با استانداردهای ما آموزش خود را دارند. همچنین برای برگزاری آزمون و اعطای گواهینامه معتبر، گواهینامه ما استاندارد لازم و بین المللی را دارد.

وی در تشریح پروژه‌های این مرکز گفت: در سه سطح سواد دیجیتال، توانایی دیجیتال و تخصص دیجیتال فعالیت داریم. سطح سواد دیجیتال بیشتر به آشنایی کاربران با نرم‌افزارهای آنلاین مربوط است یا استفاده از شبکه‌های اجتماعی مرتبط با ابزارهای دیجیتال، ساماندهی مدیریت فایل‌ها آماده کردن برخی اسناد و ویرایش صفحه گسترده چهار مهارت این سطح است.

سلطانی فرد افزود: مبانی ویندوز و کار با آن، آشنایی با اینترنت، کار با واژه پرداز ورد از توانمندی‌های مربوط به سواد رسانه است. در سطح توانایی دیجیتال، دانش آموز مدیریت داده‌ها، آماده کردن و ارائه مطالب و کار با تصاویر را فرا می‌گیرد و شامل مهارت‌هایی همچون پاورپوینت، کار با داده‌ها، ویرایش صفحات وب و ویرایش تصویر است. توانایی دیجیتال به نوعی مهارت‌های استاندارد است.

وی با بیان اینکه سطح سوم یا همان تخصص دیجیتال شامل مهارت‌های پیشرفته است؛ گفت: افراد با گذراندن این دوره می‌توانند مهارت‌های پیچیده را به کمک کامپیوتر انجام دهند. تهیه مطالب پیچیده یا ارائه تخصصی این مطالب از جمله این مهارت‌هاست.

مدیر بنیاد ICDL ایران افزود: گزارش پیشرفته همان پاورپوینت پیشرفته است. پس از گذراندن دوره پاورپوینت مقدماتی، پاورپوینت پیشرفته ارائه می‌شود. دانش آموزان و حتی دانشجویان ارائه تخصصی مطالب خود را با دوره پاورپوینت تخصصی فرا می‌گیرند.

هر پایه تحصیلی، آموزش یک مهارت کار با رایانه

سلطانی فرد با بیان اینکهدانش‌آموزان در هر پایه تحصیلی با مهارت‌هایی از رایانه آشنا می‌شوند؛ گفت: در پایه پیش دبستان دانش آموزان مبانی رایانه- ویندوز و نقاشی (Paint) را یاد می‌گیرند. در پایه اول با مبانی رایانه، ویندوز، نقاشی، واژه‌پردازهای WordPad و Notepad ؛ در پایه دوم با مبانی، ویندوز، واژه‌پرداز Word و در پایه سوم با مبانی، ویندوز، واژه‌پرداز Word، برنامه پابلیشر آشنا می‌شوند.

همچنین در پایه چهارم دانش آموزان با برنامه ارائه مطلب، اینترنت و برنامه Movie Maker، در پایه پنجم با اینترنت، پست الکترونیک و برنامه صفحه گسترده و در پایه ششم با برنامه لوگو و برنامه فتوشاپ آشنا خواهند شد.

مدیر بنیاد ICDL ایران با اشاره به اینکه خدمات ما علاوه بر دانش آموزان، به معلمان و خانواده‌های آنان نیز ارائه خواهد شد؛ گفت: به دلیل اینکه ما در مجموعه آموزش و پرورش هستیم یک رسالت تربیتی برای خود احساس می‌کنیم؛ در راستای اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مبنی بر مهارت آموزی در سطح دبیرستان دانش آموزان می‌توانند مهارت‌های تخصصی کار با کامپیوتر را یاد بگیرند.

وی با اشاره به اینکه در مقطع ابتدایی تاکنون آموزش سواد رسانه وجود نداشت؛ گفت: باید یک سری عناوین درسی برای مدارسی که می‌خواهند به عنوان فوق برنامه مهارت‌های ICDL را آموزش دهند، طراحی شود. به همین منظور دروسی را در قالب فوق برنامه طراحی می‌کنیم.

سلطانی فرد خاطر نشان کرد: ما برای پیش دبستان تا ششم یعنی برای هفت پایه استاندارد و عنوان دروسی را طراحی کردیم و این عناوین درسی را بر اساس توانمندی دانش آموزان در هر رده سنی و نیاز آنها با کمک کارشناسان دفتر تألیف کتب درسی طراحی و آماده کردیم.

آن طور که از صحبت‌های مدیر بنیاد ICDL و مشاهداتمان دریافتیم؛ آموزش به هنگام و به موقع سواد رسانه‌ای در مقطع ابتدایی و یا متوسطه اول هنوز به صورت کافی محقق نشده است. هیچ اجباری برای آموزش این مهارت‌ها در مدارس وجود ندارد و تنها مدارسی که مایل هستند می‌توانند به صورت داوطلبانه و در ساعات فوق برنامه، مهارت‌های کار با رایانه را به دانش آموزان ارائه دهند.

با وجود توجه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به سواد رسانه‌ای، اقدامات وزارت آموزش و پرورش به چاپ کتب درسی همراه با رمزینه‌ها، توجه به سواد رسانه‌ای در کتابی با همین عنوان برای دانش آموزان متوسطه (دور حالی که دانش آموزان مقطع ابتدایی نیاز بیشتری به چنین کتابی دارند) و برخی دوره‌های فوق برنامه در بنیاد ICDL محدود شده است.

این در حالی است که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، اصلاح و به روز آوری روش‌های تعلیم و تربیت و تولید و به کارگیری محتوای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش آموزان با مشارکت جمعی همه مدارس از جمله راهکارهای ۳-۱۷ و ۴-۱۷ سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.