آب در سیستان و بلوچستان نعمتی در اختیار اما فاقد مدیریت!
خبرگزار مهر، گروه استان‌ها: هم اکنون وضعیت آب شرب در کشورهای مختلف رو به کاهش بوده و خشکسالی‌ها در اکثر مناطق حاکم شده و یا بر أساس پیش بینی‌ها رو به افزایش است، این در حالی است که سهم آب شرب و مصرفی بشر بخش کمی از این حجم از آب را به خود اختصاص داده که تماماً هم آب شرب و مصرفی نیست، به طوری که آمارهای مربوط به میانگین جهانی توزیع میزان استفاده آب در بخش‌های مختلف حکایت از این دارد که بخش کشاورزی با حدود ۶۹ درصد، بخش صنعت با ۲۳ و بخش مصارف خانگی تنها ۸ درصد از آن را شامل می‌شود.
علاوه بر موضوعاتی همچون کم‌آبی و گرم شدن روز به روز کره زمین، مواردی مانند افزایش روزافزون جمعیت و توسعه صنایع و افزایش آلودگی منابع آب شیرین هم دسترسی به آب کافی و مناسب در برخی از کشورها را به یک بحران جدی تبدیل کرده است.
در مجموع باید گفت در شرایطی از آب به عنوان مایع حیات یاد می‌شود که طبق آمار برنامه عمران سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶؛ تعداد ۱٫۱ میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند، تعداد ۲٫۶ میلیارد نفر به آب کافی برای بهداشت دسترسی ندارند، تعداد ۷۰۰ میلیون نفر در ۴۳ کشور با مشکل کمبود پیوسته آب مواجه هستند و تعداد ۱٫۸ میلیون کودک زیر پنج سال هم هر سال از ابتلاء به اسهال به علت آشامیدن آب ناسالم می‌میرند و مجموعه این عوامل خود دلایل و بهانه‌ای کافی برای این است که طی سالیان پیش رو، انسان‌های روی کره زمین دیگر نه به هوس داشتن خاک بیشتر، بلکه این بار آتش جنگ جهانی سوم را برای زنده ماندن و دستیابی به آب روشن کنند.
در حوزه کشور و جنوب شرق ایران اسلامی و محدوده استان سیستان و بلوچستان با دو کشور افغانستان و پاکستان مواجه هستیم و از سمت دیگر دریای عمان، آب در منطقه سیستان به وسیله رود هیرمند که از بلندی‌های کوه بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته‌کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت هزار و ۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچهٔ هامون که دریاچه‌ای مشترک میان کشور افغانستان و کشور ایران است می‌شود، براساس معاهدات بین المللی، افغانستان باید سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب که حق آبه هامون محسوب می‌شود را به ایران بدهد اما در بیش از دو دهه اخیر تنها آب ورودی به منطقه، آب دشتمال ناشی از سیلاب‌ها و بارش باران در مسیر این رود بوده و هیچ حق آبه ای به ایران داده نشده و نکته قابل توجه آنکه در دولت‌های پیشین و حکومت طالبان سدها و بندهای مختلفی در مسیر این رودخانه برای جلوگیری از ورود آب به کشور ما احداث شده و حتی کانالی انحرافی برای تغییر مسیر آب به سمت گود زره کشیده شده است.
در حوزه بلوچستان هم رودهای مشترک مرزی زیادی با کشور پاکستان داریم و عملاً، آب بیشتر از ایران بدون نگهداشت به سمت پاکستان روانه است و آنها بهره بیشتری از آب می‌برند.
وضعیت آبی در سیستان و بلوچستان در حال حاضر به نحوی شده که با زدن چاه‌های مختلف در برخی از شهرها خصوصاً زاهدان و مناطق بین شهری، در پی تأمین نیاز مردم برای آب شرب هستند.
این عدم مدیریت‌ها صدای نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان را نیز در آورد به نحوی که چند دقیقه از زمان سخنان خود در خطبه‌های نماز جمعه این هفته زاهدان را به این موضوع اختصاص داد.
اگر آبی که به پاکستان می‌رود را مهار کنیم نیازی به حق آبه افغانستان نداریم
نماینده ولی فقیه در سیستان و بلوچستان، گفت: در این ایام، شاهد باران رحمت الهی در استان هستیم و بارندگی‌های خوبی داشتیم که البته در جنوب سیستان و بلوچستان، سیلاب موجب سختی و گرفتاری برخی از هموطنان شد و خسارت‌هایی هم در پی داشت.
آیت الله مصطفی محامی بر لزوم رسیدگی سریع و امدادرسانی به هموطنان گرفتار سیل تأیید کرد و افزود: بنده به مدت پنج سال است که در جایگاه نمایندگی مقام معظم رهبری به استان آمدم و از همان سال اول، سیل و بارندگی در کنارک و جنوب استان داشتیم و بنده همان موقع عرض کردم باید برای پیشگیری فکر کنید و هزینه‌های جبران خسارت را برای پیشگیری هزینه کنیم که از آن روز پنج سال است می‌گذرد و هر سال بارندگی و خسارت داریم و هر سال باید به دنبال هزینه جبران خسارت برویم.
وی ادامه داد: باید دلیل این کم کاری و سوءتدبیر مشخص شود.
نماینده ولی‌فقیه در سیستان و بلوچستان در گفت: بر حسب گزارش مسؤولان، حقابه ما از افغانستان، سالانه بالغ بر ۷۵۰ میلیون متر مکعب آب هست و این در حالی است که حداقل بارندگی در استان در این سال‌ها در جنوب بالای دو میلیارد متر مکعب است و یکی از بزرگواران گزارش داد که ما بالای دو میلیارد متر مکعب خروجی آب از سراوان به پاکستان داریم یعنی چندین برابر حقابه‌ای که آقایان با گدایی می‌خواهند از افغانستان بگیرند، خداوند به لطف خود به این سرزمین واریز می‌کند اما ما تدبیر نمی‌کنیم که به پاکستان می‌رود یا به دریا می‌ریزد در حالی که اگر همین آب را مهار کنیم نیازی به حقابه افغانستان، آب شور دریای عمان و تصفیه‌خانه نداریم و اگر در جنوب سیستان و بلوچستان همین آب مهار شود، با انتقال و پمپاژ آب به زاهدان و سیستان می‌توان آب شرب و کشاورزی را تأمین کرد.
محامی ادامه داد: در دستگاه‌های مربوط به بحث آب، مهار آب و توزیع آب در استان ضعف مدیریت، سوءتدبیر، کم کاری و ترک فعل و تخلف فراوان است و نمی‌دانم چرا مسؤولان، وزارتخانه‌های مرتبط و هیأت دولت به این موضوع رسیدگی نمی‌کند و چرا این افراد ضعیف عوض نمی‌شوند و باید آگاه باشیم کشور با تعارف اداره نمی‌شود و باید تصمیم قاطع گرفت و از مسؤولین کار بخواهیم.
این انتقادات تنها به یک شخص و یک مسؤول بسنده نمی‌شود.
هدر رفت سالانه میلیاردها متر مکعب آب باران در مناطق جنوب سیستان و بلوچستان
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان کنارک نیز در این زمینه با اشاره به هدر رفت سالانه میلیاردها مترمکعب آب از طریق رودخانه‌های فصلی مناطق مختلف جنوب سیستان و بلوچستان، خواستار تسریع در ساخت بندسارها، اجرای هوتگ، مطالعه احداث سد بر روی رودخانه فصلی از سوی وزارت نیرو شد.
عیسی قاضی تصریح کرد: استحصال سیلاب برای انجام کشاورزی سنتی در زمان‌های قدیم در بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران رواج داشته که درک عمیق زیست‌مندان آن بوم ناحیه‌های کم‌آب و بی‌آب را از اهمیت آب در استمرار زندگی‌شان نشان می‌دهد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان کنارک گفت: کشاورزان پس از آبگیری بندسار با کشت محصولاتی نظیر ماش، ذرت علوفه‌ای و صیفی‌جات، ضمن تولید محصولات کشاورزی، بخش عمده‌ای از علوفه تازه دام‌های خود را تأمین می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: ساخت بند سار متکی به دانش بومی است که با ایجاد شغل و درآمد کافی نقش مهمی در ماندگاری روستاییان در روستا را دارد.
قاضی گفت: کشت آبی در شهرستان کنارک پنج هزار هکتار و کشت دیم ۲۰ هزار هکتار هست که بیشتر به کشت علوفه دام به ویژه سورگم و ماش تعلق دارد.
منابع آب ناشی از بارندگی در سیستان و بلوچستان هدر می‌رود
نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی هم در این زمینه گفت: بخش عمده منابع آب ناشی از بارندگی در سیستان و بلوچستان به دلیل عدم اجرای پروژه‌های آبخیزداری هدر می‌رود.
حسینعلی شهریاری افزود: جاری شدن سیل و روان‌آب برای سیستان و بلوچستان که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند یک فرصت محسوب می‌شود که با ذخیره‌سازی آب حاصل از آب بخشی از نیاز آبی استان تأمین شود اما در هر مرحله شاهد هدررفت میلیون‌ها مترمکعب آب هستیم.
شاهد تنش آبی زیادی در شمال و جنوب استان سیستان‌وبلوچستان هستیم
نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه گفت: مردم جنوب استان یعنی بلوچستان با وجودی که به خلیج فارس دسترسی دارند و سدهای این منطقه سرریز از آب است، با مسئله کم‌آبی دست به گریبان‌اند؛ اما صدای آنها به گوش دولتمردان نمی‌رسد.
معین‌الدین سعیدی که اول مرداد امسال در تذکری از تریبون مجلس شورای اسلامی فریاد زد که «صدای العطش مردم به گوش مسئولان تبدیل به عادت شده است»، ادامه داد: با وجود اقدامات خوبی که در ابتدای دولت درباره آب‌رسانی انجام شد، متأسفانه با بی‌تدبیری‌هایی که در حال انجام است، عملاً شاهد تنش آبی زیادی در شمال و جنوب استان سیستان‌وبلوچستان هستیم.
وی ادامه داد در شمال استان به دلیل اینکه گروه طالبان حقابه کشور را نمی‌دهد و برخلاف معاهدات بین‌المللی به‌ویژه معاهده ۱۳۵۱ که باید ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب را از حوضه آبریز هیرمند به کشور ما بدهد، از این کار امتناع می‌کند. حتی برخلاف تعهدات قبلی، مدعی هستند خودشان دچار چالش آبی شده‌اند و طبق صحبت‌های انجام‌شده حتی اجازه ندادند کارشناسان ما از سد کجکی بازدید کنند.
سعیدی ادامه داد: به‌همین‌دلیل شاهد تنش آبی بسیار بسیار شدیدی در شمال استان سیستان‌وبلوچستان هستیم و راهکارهای جایگزین هم تا این لحظه جوابگو نبوده است، البته قبول داریم که برخی پارامترها مثل پایبندنبودن طالبان به تعهدات بین‌المللی، فراتر از اختیارات مسئولان منطقه‌ای هست، اما در جنوب استان باید بگوییم آب در کوزه و ما تشنه‌لبان می‌گردیم، یعنی ما در کنار اقیانوس و کنار سدهای پرآب هستیم و به دلیل بی‌تدبیری‌ها مردم با شروع فصل گرما مدت‌هاست دچار چالش آبی شده‌اند و پروژه‌های آب‌رسانی با سرعت بسیار پایینی در حال انجام است.
نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم تأکید کرد: احساس می‌کنم تشنگی مردم سیستان‌وبلوچستان برای برخی مدیران وزارت نیرو، تبدیل به عادت شده، بنابراین همان‌طور که قبلاً در تذکری اعلام کردم، شباهت‌های بسیار نزدیکی بین شرایط مردم برخی روستاهای بلوچستان به‌ویژه در حوزه دشتیاری، به تشنگی یاران باوفای اباعبدالله الحسین (ع) است و فریاد العطش مردم سیستان شنیده نمی‌شود، هرچند امیدواریم مسؤولان به خودشان بیایند و روند خوبی را که وزیر نیرو شروع کرده، ادامه دهند.
این نماینده کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم مطرح کرد: برنامه وزارت نیرو این است که در درازمدت با انتقال آب از دریای عمان مشکل مردم را رفع کند، اما این پروژه بسیار بزرگی است که تاکنون چشم‌اندازی از عملیات اجرایی آن و اینکه چه زمانی به نتیجه می‌رسد، وجود ندارد، بنابراین در شمال استان علاوه بر گرمای بی‌سابقه و گردوغباری که همیشه در این منطقه وجود دارد، به‌شدت با کمبود آب مواجهیم.
سعیدی بیان کرد: درست است زمانی که اتفاق مثبتی می‌افتد، قدردان زحمات مسؤولان هستیم، اما زمانی که تشنگی مردم برای مسئولان تبدیل به عادت می‌شود، باید فریاد تشنگی مردم را به گوش آنها برسانیم، از وزیر نیرو که انسان دغدغه‌مندی هستند، می‌خواهم فکر عاجلی برای این وضعیت بی‌آبی استان سیستان‌وبلوچستان داشته باشند.
وی تأکید کرد: امیدوارم رسانه‌ها هم نسبت به تشنگی مردم سیستان‌وبلوچستان کمی حساس‌تر باشند و آن را پیگیری و از مسؤولان مطالبه کنند.
نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی، در ادامه انتقادات خود از دولتمردان، دلیل این رفتار را کرختی دولتمردان نسبت به تشنگی مردم دانست و گفت: گویا نسبت به تشنگی مردم کرخت شده‌ایم، نمی‌گویم عمدی در کار است، اما حتماً سوءمدیریت و سوءتدبیر در کار است، شرایط بسیار بد است و پروژه‌های آب دچار چالش شده‌اند، انتظار دارم عزیزان‌مان در حوزه آب و فاضلاب کشور همان‌طور که اقدامات خوبی با دستورات اکید وزیر شروع کردند، ان‌شاء‌الله همان راه قبل را دنبال کنند.
وی با تأکید بر اینکه حتماً برای رفع مشکلات تشنگی مردم استان سیستان‌وبلوچستان راهکارهایی وجود دارد، به راهکارهای مدنظر خود اشاره کرد و گفت: یک راهکار مهم این است که استان ما کنار اقیانوس قرار دارد و بیش از ۶۰ درصد آب شیرین‌کن‌های دنیا در خلیج فارس قرار دارند، اما سهم ما از آن فقط دو درصد است! افزایش استفاده از ظرفیت آب شیرین‌کن دریا راهکار بسیار بسیار ساده‌ای است که باید طبق وعده رئیس‌جمهوری اتفاق بیفتد.
سعیدی اضافه کرد: جالب است که برای انتقال آب از دریای عمان به سیستان هم‌اکنون تلاش‌هایی انجام می‌شود، اما مردمی که خودشان در کنار اقیانوس و در نوار ساحلی هستند، آب ندارند، این اصلاً پذیرفتنی نیست، چراکه در جایی که به خاطر بارندگی‌ها سدها کاملاً پر است و حتی سرریز هم داریم، با مشکلات جدی در حوزه آب مواجه باشیم.
نماینده چابهار در مجلس با انتقاد از ضعف دیپلماسی در شمال استان سیستان‌وبلوچستان تصریح کرد: دیپلماسی آب از طرف مسؤولان مربوطه، با ضعف‌هایی مواجه است، البته وزیر خارجه در منطقه حاضر شد و شاهد فعالیت‌های دیپلماتیکی هم بودیم؛ اما طرف طالبان حاضر به هیچ‌یک از روش‌های دیپلماتیک نیست، به‌همین‌دلیل معتقدم باید از همه ظرفیت‌ها برای حل این بحران استفاده شود، حتی ظرفیت‌هایی فراتر از وزارت خارجه و در خود دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی باید این موضوع پیگیری شود.
این نماینده مجلس بر افزایش ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها طبق مصوبه استانی رئیس‌جمهوری تأکید کرد.
در هفته‌های اخیر شاهد بارش‌هایی در شمال و جنوب استان بودیم که باعث بروز سیل در شهرهای جنوبی استان شده، در این خصوص روز گذشته وزیر نیرو در حاشیه بازدید از مناطق سیل زده جنوب سیستان و بلوچستان، این بارش‌ها را برابر با دو و نیم سال برآورد کرد.
سیستان وبلوچستان بارشی معادل دوسال و نیم را تجربه کرد
علی‌اکبر محرابیان در جریان بازدید از مناطق سیل‌زده استان سیستان و بلوچستان افزود: تقریباً از روز گذشته تاکنون همه مناطق سیل‌زده مورد بازدید قرار گرفت و در همین راستا جلسه خوبی با حضور همه مسؤولان استانی و ملی برگزار و بررسی جامعی انجام شد.
وی ادامه داد: تأمین و برقراری مجدد زیرساخت‌های حیاتی مانند آب و برق، خطوط تلفن و غیره باید مدنظر قرار گیرد، خوشبختانه در بخش برق کار تکمیل شده و برق همه روستاها وصل شده، در بخش آب شرب نیز شبکه آب اغلب روستاها پایدار هست و تعداد اندکی تا شب گذشته باقی مانده بود که مقرر شد به انجام برسد.
وزیر نیرو خاطرنشان کرد: در حوزه راه‌ها خسارت قابل توجه است، بسیاری از راه‌ها که در طول سالیان گذشته غیراستاندارد ساخته شده، دچار آسیب شدند، چراکه آب امکان عبور از زیرجاده‌ها را نداشته و دچار آسیب‌ها جدی است.
وی تصریح کرد: در این راستا وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری وارد عمل شدند و ماشین‌آلات گسترده‌ای را به منطقه اعزام کردند که بر این اساس، اتصال در اغلب نقاط که قطع ارتباط بود برقرار شده است.
وی اظهار کرد: حجم بارش‌هایی که در دو تا سه سامانه اخیر انجام شده، در برخی از نقاط معادل دو سال و نیم سال بوده و شدت بارش‌ها نیز بالا بوده، در نقاطی در حدود ۲۰ روز شاهد بیش از ۴۰۰ میلیمتر بارندگی بودیم، این در حالی هست که متوسط بارش سالانه کشور حدود ۲۴۰ میلیمتر و متوسط بارش این نقاط زیر ۱۵۰ میلیمتر است.
محرابیان اظهار کرد: تقریباً معادل دو سال نیم سال بارش طی چند روز انجام شده و در این شرایط مهار آب باید از طریق رودخانه‌ها و ساماندهی انهار انجام شود، در منطقه تعداد قابل توجهی سد داریم که این سدها کمک شایانی را در مهار سیلاب‌ها داشته‌اند.
وزیر نیرو گفت: در مناطقی دبی ورودی به سد حدود سه هزار مترمکعب بر ثانیه بود اما به لطف خدا سدها این سیلاب سهمگین را مهار و از خسارت‌های سنگین جلوگیری کردند.
وی گفت: برای مهار کامل آب‌ها باید طرح جامعی را بررسی کرده و در دستور کار قرار دهیم، در این زمینه حدود سه سد را در مرحله مطالعه داریم که امید است هرچه سریع‌تر اجرایی شود، این بارش‌ها نعمت الهی است و مهار آن با اشتغال، توسعه کشاورزی، بهره‌مندی مردم از آب شرب گوارا همراه خواهد شد.
محرابیان خاطرنشان کرد: خوشبختانه آب‌های این منطقه با توجه به ساختار زمین‌شناسی از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و امید است بتوانیم با تأمین اعتبار سلسه سدهای این استان را افزایش دهیم.
علاوه برمهار سیل باید ذخیره سازی آب را هم انجام دهیم
استاندار سیستان و بلوچستان، گفت: باید علاوه بر مهار سیل، ذخیره سازی آب را با اولویت انجام دهیم.
محمد کرمی صبح سه شنبه هفته جاری، در نشست ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران سیستان و بلوچستان که با حضور اعضا در چابهار برگزار شد، افزود: خوشبختانه در بارندگی‌های اخیر و وقوع سیلاب هیچ گونه تلفات جانی نداشتیم و تنها برخی راه‌ها مسدود شد.
وی ادامه داد: بلافاصله پس از بارندگی‌های اخیر مسؤولان پای کار آمده و با خدمات رسانی به موقع، مشکلات ناشی از سیل را تا حد زیادی برطرف کردند.
نماینده عالی دولت در سیستان و بلوچستان، تصریح کرد: حدود ۱۶۰ تا ۲۶۰ میلیمتر بارندگی در هر یک از مناطق دشتیاری تا قصرقند را در بارش‌های اخیر شاهد بودیم اما باید بتوانیم علاوه بر مهار سیل، آب را ذخیره سازی کنیم.
حال که همه مسؤولان دولت و نماینده ولی فقیه و امام جمعه و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی دم از مدیریت آب و جلوگیری از هدر رفت آب می‌زنند، بهتر نیست که نگذاریم مدیریت آب در سیستان و بلوچستان به نوش دارو بعد از مرگ سهراب تبدیل نشود؟
این موضوع هدر رفت آب تنها مربوط به جنوب استان نیست، از زاهدان نیز با دبی بسیار بالا و از طریق منطقه لاز به پاکستان می‌رود، تنها راه تأمین نیاز سفره‌های زیر زمینی و جلوگیری از فرونشستهای زمین، تأمین آب شرب مورد نیاز مردم و آّ مورد نیاز صنایع، کشاورزی و بخش‌های دیگر تنها مدیریت آب و جلوگیری از هدر رفت آن در سیستان و بلوچستان است.
منبع: مهر
