چه عواملی در پدیده کودک آزاری نقش دارند

به گزارش خبرنگار مهر؛ کودک آزاری در اشکال مختلف خود (جسمی، جنسی، عاطفی و غفلت) پدیده‌ای است که در هر گوشه از این جهان وجود دارد. ممکن نیست در جامعه‌ای کودکان وجود داشته باشند و به صورت تعمدی و یا ناخودآگاه کودکی مورد آزار قرار نگیرد.

در شرایطی که ضعف کودکان در مراقبت از خود و آسیب پذیر بودنشان باعث می‌شود به راحتی قربانی آزارگران شوند و یا به دلیل غفلت خانواده در نگهداری، کودک آسیب ببیند؛ دستگاه‌های مسئول و گروه‌های مردمی در سرتاسر جهان برای کاهش کودک آزاری و حمایت از حقوق کودک برنامه‌های متعددی را اجرا کرده‌اند.

برای تحلیل وضعیت درست از مقوله کودک آزاری گزارش نهادهای مربوطه مهم‌ترین ابزار ما برای بررسی میزان شیوع کودک آزاری است.

عوامل متعددی در بروز کودک آزاری نقش دارند. شاید بتوان فقر و مشکلات اقتصادی را مهم‌ترین عامل بروز کودک آزاری دانست با این حال برخی از انواع کودک آزاری هیچ ارتباطی با وضع اقتصادی خانواده ندارد.

به دلیل وجود کارگاه‌های غیرمجاز در کشور هیچ آمار قطعی از تعداد کودکان کار، جنسیت یا ملیت آنان در دسترس نیست.

اگر چه پدیده تلخ کار کودک به دلیل فقر ایجاد می‌شود اما برای مثال آ زار کلامی و تمسخر کودک یا بی توجهی به کودکان با نیازهای خاص (استثنایی) ریشه در بی توجهی به مسائل تربیتی و فرهنگی خانواده‌ها دارد.

در سال ۸۴ از میان آمار کودک آزاری، سو استفاده از کودکان در تکدی گری و ممانعت از تحصیل ۳.۸ درصد، بوده است. آماری که این روزها به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی و پناهندگی هزاران خانواده افغانستانی در کشور بیشتر هم شده است.

بر اساس آخرین آمارهای موجود حداقل بیش از ۷۰ هزار کودک کار در کشور فعالیت می‌کنند که ۸۰ درصد آنها ایرانی نیستند. با این حال به دلیل وجود کارگاه‌های غیرمجاز بسیار زیاد در کشور هیچ آمار قطعی از تعداد کودکان کار، جنسیت یا ملیت آنان در دسترس نیست.

پس از فقر، مشکلات فرهنگی و عدم آشنایی خانواده‌ها با مبانی تربیتی به پدیده کودک آزاری منجر می‌شود.

برخی از والدین، تربیت کودک را منحصر به تنبیه بدنی بی حد و حصر می‌دانند؛ برخی دیگر از والدین در هنگام مشاهده خطایی از فرزند دشنام می‌دهند و فرزند را مسخره می‌کنند. والدینی که قصد تربیت کودک را دارند اما تنها آزارگر جسمی و روحی کودک خود هستند.

در این میان عدم آشنایی خانواده‌های دارای فرزند با نیازهای خاص با مبانی تربیتی در مقایسه با دیگر والدین که کودک سالم و عادی دارند؛ در روح و روان کودک اثر منفی بیشتری می‌گذارد.

بر اساس شواهد پژوهشی و باورهای علمی پذیرفته شده اختلال کم توجهی بیش فعالی نوعی تأخیر رشدی یا ضعف در بازداری خودکنترلی و خود مدیریتی است.

اختلال کم توجهی بیش فعالی یک اختلال در بازداری است که با توانایی انتظار توقف پاسخ و عدم پاسخ به هر حادثه مرتبط است بازداری شامل بازداری حرکتی به تأخیر انداختن خوشایندی ها و تغییر یا جابجایی از حواس پرتی در محیط می‌شود در حالی که فرد مشغول تفکر است کودکان با اختلال کم توجهی بیش فعالی نسبت به همسالان عادی خود به میزان بیشتری در معرض خطر آسیب‌های اتفاقی قرار دارند. این آسیب‌های اتفاقی ممکن است هرگونه آسیبی باشد که به صورت ناخودآگاه یا عامدانه کودک را آزار می‌دهد.

عامل دیگری که احتمال کودک آزاری را افزایش می‌دهد عوامل محیطی و سکونت در مناطق آسیب پذیر، مناطق فقیرنشین و مناطقی است که به لحاظ میزان بروز آسیب‌های اجتماعی پر خطر محسوب می‌شوند.

در محله‌های آسیب پذیر، جرم خیز بودن محلات بسیار حائز اهمیت است. جرم خیز بودن محلات موجب می‌شود کودکان در معرض آسیب‌های مختلف اجتماعی قرار گیرند و با افرادی که شخصیت‌های مجرمانه و نامتعادل دارند بیشتر سروکار داشته باشد.

محمدرضا حیدرهایی سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گزارشی در خصوص موضوع کودک آزاری گفت: آمار ثبت کودک آزاری نسب به سال‌های قبل رشد داشته است. در زمان شیوع بیماری کرونا برخی از مردان مشاغل خود را از دست داده و زمان حضورشان در خانواده بیشتر شده است و شاید این افزایش زمان حضور، اختلافات خانوادگی را بیشتر کرده است. از سوی دیگر نیز آگاهی مردم نسبت به خدمات ۱۲۳ افزایش یافته که این دو مورد می‌تواند در افزایش تماس‌ها مؤثر باشد.

حیدرهایی آمار دقیق کودک آزاری ثبت شده در سال ۱۴۰۱ از طریق خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی را بیش از ۴۰ هزار مورد عنوان کرد.

سرپرست دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در پاسخ به این سوال که بر اساس گزارشات موجود بیشترین نوع کودک‌آزاری مربوط به چه نوع بوده است؟ گفته بود: علاوه بر کودک‌آزاری‌های جسمی، جنسی و روانی در دسته‌بندی کلی کودک‌آزاری، موضوع غفلت نیز یکی از موارد کودک‌آزاری است که بیشترین نوع کودک‌آزاری ناشی از غفلت است.

حیدرهایی در همان مراسم عنوان کرده بود که بر اساس آمارها، بیشتر گزارشات کودک‌آزاری از طریق تماس همسایگان با خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی است.

این مساله نشان می‌دهد کودک آزاری نیازمند توجه جامعه به این مساله است. از خانواده‌ای که به دلیل غفلت کوتاه مدت از فرزند خود بی خبر است؛ یا در موارد شدیدتر خانواده‌ای که به دلیل اعتیاد والدین خود آزارگر کودک است یا به دلیل فقر، کودک را برای کار سخت روانه کارگاه‌های زیر زمینی می‌کند اساساً نمی‌تواند از آسیب‌های احتمالی به کودک جلوگیری کند. به همین دلیل جامعه شناسان و محققان اجتماعی معتقدند میزان کودک آزاری تنها با رشد آگاهی‌های اجتماعی ممکن است.

حتی اگر در جامعه فقر و اعتیاد کاهش یابد؛ کاهش موارد کودک آزاری همچنان نیازمند رشد آگاهی‌های اجتماعی است.

در این زمینه استخراج و مطالعه مجموعه‌ای از مقالات روانشناسی، ابلاغ سیاست‌ها، قوانین و مقررات می‌تواند اقدام مهمی از سوی دستگاه‌های حاکمیتی باشد.

انتشار نتایج تحقیقات میدانی و تجربیات جهانی و برگزاری پنل‌های گفت‌وگو با مسئولان و جامعه شناسان و پخش این مناظرات از رسانه‌های جمعی از دیگر روش‌های مهم در رشد آگاهی افکار عمومی نسبت به پدیده کودک آزاری است.