«لاتارینو» استارتاپ‌ها را به چالش کشید/ موج گسترده مهاجرت مدیران

به گزارش خبرنگار مهر، نشست رونمایی و نقد و بررسی مستند «لاتارینو» با حضور مجید رستگار کارگردان و احسان تکلو مشاور پژوهشی مستند امروز یکشنبه دهم اردیبهشت ماه برگزار شد.

مهدی دزفولی مجری این نشست در ابتدا توضیح داد: این جدیدترین تولید مرکز مستند سفیر فیلم است که در حوزه استارتاپ ها با همکاری سازمان سینمایی سوره در حوزه هنری ساخته شده است. مستند ۷۳ دقیقه است و سعی داشته نقد و بررسی استارتاپی کشور را داشته باشد.

مجید رستگار کارگردان در سخنانی درباره مستند گفت: این مستند ثمره دو سال کار پژوهشی است سعی داشتیم به لحاظ محتوایی پخته باشد و اثرگذاری لازم را روی مخاطبش بگذارد. بعد از دو سال که پژوهش‌ها کامل شد ۵۲ صفحه فیلمنامه با میزانسن و همراه با فضاسازی و حتی دکوپاژ داشتیم. طی سه تا چهار ماه توانستیم کار را به سرانجام برسانیم.

وی ادامه داد: در این اثر از کارشناسان مختلفی بهره مند شدیم آقای تکلو یکی از آنهاست که خیلی به ما کمک کرد و سعی کردیم حرف خود را دقیق به مخاطب برسانیم. چالش‌های زیادی در حوزه کارگردانی و فیلمنامه نویسی داشتیم چالش ابتدایی این بود که با این حوزه آشنایی کمی داشتیم و کارشناسان و تهیه کننده کمک کردند که کار را درک کنم و آنچه را لازم است عرضه کنم. چالش دیگرم این بود که باید مجموعه‌ای از محتوای سنگین و پیچیده را ساده می‌کردیم تا مخاطب عام هم از آن بهره ببرد.

این کارگردان با اشاره به دیگر چالش‌ها یادآور شد: همچنین لازم بود به فرم به روز، جذاب و همه فهم می‌رسیدیم. مسایل مالی یکی از مواردی است که همیشه بوده و کاری که شاید باید در ۱۲ روز جمع کنیم در یک هفته تمام شد که به صورت فشرده ان را به انجام رساندیم.

رستگار درباره تولید مستند یادآور شد: مسأله بعدی تدوین بود که این پروسه یک ماه و نیم طول کشید. در مجموع این روند طی چهار ماه پیش تولید، تولید و پس تولید به پایان رسید.

تحلیل و آسیب شناسی استارتاپ ها با آغاز دهه نود

سپس احسان تکلو در توضیحاتی عنوان کرد: بحث استارتاپ ها در دهه نود یکی از اتفاقاتی بود که خیلی‌ها را درگیر کرد اما اینکه پیامد آنچه بود و چه فضایی داشت در رسانه‌ها دیده نمی‌شد. از انتهای دهه هشتاد توسعه شرکت‌های دیجیتال و اقتصاد دیجیتال در کشور را مشاهده می‌کردیم. این اتفاق با حضور آقای ستاری در معاونت علم و فناوری به عنوان یکی از ایده‌های اصلی دولت قرار گرفت و ریاست جمهوری به نوعی طلایه دار این حوزه شد.

وی اضافه کرد: در این زمان گونه جدیدی از کسب و کارها مثل استارتاپ ها و اکوسیستم استارتاپ ها در کشور شروع به رشد کرد. جریان دانشگاهی هم خیلی جدی به این حلقه پیوست و در دهه نود شاهد اتفاقی بزرگ بودیم. اتفاقی که شاید در حوزه اقتصادی نتوانست خود را پیدا کند اما در حوزه نیروی انسانی و دیگر حوزه‌ها اثرات خود را داشت. نقاط ضعف زیادی هم داشته است که در مستند تلاش شد از منظر اقتصادی و جهت گیری نیروی کار درباره این پدیده گفتگو شود. همچنین درباره ادامه این جریان در زندگی امروزه ما پرسش‌های جدی مطرح شده است.

تکلو با اشاره به یک ملاحظه تصریح کرد: این دست فعالیت‌ها تبدیل به تابوهایی شده است که هیچکس نتواند از آنها پرسش کند. این یک مستند محتوایی است که به مخاطب می‌توان گفت کدام سمت را ببیند به نظرم حرف‌های خوبی در این کار است می‌تواند جذاب باشد.

وی در پاسخ به اینکه چقدر در استارتاپ ها سراغ خصوصی‌ها رفته‌اند توضیح داد: سرمایه گذاری خصوصی در حوزه استارتاپ ها کم نبوده است اما در پشت خیلی از استارتاپ های خصوصی حجم زیادی از منابع دولتی بوده است و اتفاقاً این حجم بسیار زیاد بوده و در عین حال ثمردهی بسیار کمی داشته است. جایی که می‌توان محل نقد قرار داد بخش دولتی است چون متولی سیاست گذاری است وقتی به نقد اکوسیستم استارتاپی می‌پردازیم بیشتر فرهنگی است و بعد فرهنگی بیشتر مورد نقد است تا اقتصادی و آنجا بخش حاکمیتی بیشتر مورد سوال می‌شود. از این حیث بخشی از نقد ما در مورد فرهنگ سازی است.

نگاهمان صرفاً دولتی نبود، حاکمیتی بود

تکلو در پاسخ به اینکه چقدر نگاه فرادولتی داشته‌اند و سعی کرده‌اند از جهت‌گیری های سیاسی دوری کنند گفت: مسأله توسعه اکوسیستم استارتاپی فراتر از دولت است، صداوسیما، نهادهای فرهنگی، نهادهای مثل ستاد اجرایی فرمان امام و… که حاکمیتی هستند حتی در این مستند دیده شدند اما در بین اینها نقش معاونت علمی و فناوری دولت‌ها و آقای ستاری بسیار پررنگ‌تر بود که به آنها بیشتر پرداخته شده است. به هر حال نقش معاونت علمی و فناوری قابل کتمان نیست و از این حیث در مستند پررنگ است چه حسن روحانی رییس جمهور و چه ستاری از این سیاست‌ها به عنوان دستاوردی برای فعالیت‌های خودشان استفاده کردند سخنرانی‌ای خاطرم هست که در یک برنامه تلویزیونی بود و آقای روحانی از طرح اکوسیستم نوآوری به عنوان دستاورد اصلی خود یاد کرد. تلاش ما این بود که از منظر علمی حرفمان را بزنیم و امیدواریم در دست اندازهای سیاسی حرف مستند به محاق نرود.

رستگار هم در ادامه گفت: تغییرات و تحولات بنیادی در حوزه دانش بنیان عمدتاً در دوره آقای روحانی شکل می‌گیرد و طی هشت سال کلی اتفاقات کوچک و بزرگ رخ می‌دهد. زمان ورود بحث معاونت علمی به این جریان تغییرات شروع می‌شود. همچنین به یک نکته باید اشاره کرد که در این حوزه در یک دوره‌ای بحث اماردهی خیلی بالا می‌رود و در آن دوره شکل گرفت. اینها مربوط به همان دوره است و باید آن را بازگو کنید. قصه دسته بندی‌های سیاسی نیست بلکه تحلیلی است که باید نسبت به آن دوران وجود داشته باشد.

تکلو نیز اضافه کرد: شکل‌گیری صندوق نوآوری در دوره احمدی نژاد اتفاق می‌افتد که این هم در مستند وجود دارد ولی نقطه عطف آن در دوره آقای روحانی بود.

موج مهاجرت مدیران استارتاپی

وی همچنین درباره اینکه این دهه اوج توسعه شرکت‌های دیجیتال و سرمایه گذاری‌های خارجی و داخلی بود، گفت: یکی از اتفاقاتی که دلیل حمایت از این پدیده‌ها بود جلوگیری از مهاجرت نخبگان بود. معاونت علمی نخبگان خیلی درگیر چنین فضایی بود که هم جلوی مهاجرت نخبگان گرفته شود و هم مهاجرت معکوس را در بر داشته باشد. آنچه اما در اصل داشت برایش زمینه سازی می‌شد نوعی پول پاشی عجیب و غریب و ایجاد رانت و فرصت ویژه برای گروهی از افراد بود. اینها قابل مطالعه است که ببینیم این ظرفیت‌ها در اختیار چه کسانی قرار گرفت. باید دید سیستم تزریق پول مصنوعی تا کجا جواب داده است؟

تکلو اضافه کرد: در مورد توسعه استارتاپ‌ها موضوع ریسک در آن خیلی پرمعناست. حتماً یکی از عواقب این ریسک یک موج سرخوردگی بود که نتیجه آن به مهاجرت‌ها منجر می‌شد.

پیدایش معضل ویزای استارتاپی

وی تصریح کرد: ما موجی از خروج مدیران استارتاپ ها را داشتیم و اصلاً ژانر جدیدی در این حوزه داشتیم با نام ویزای استارتاپی که راحت می‌توانستید بر این اساس اپلای کنید. بنیاد ملی نخبگان باید در قبال این ژانر جدید پاسخگو باشد و بگوید کجای این نقطه قرار دارد. ما سراغ داریم کسانی که می‌خواهند مهاجرت کنند وارد حوزه استارتاپ ها می‌شوند.

رستگار در ادامه با اشاره به یکی از چالش‌ها در مسیر ساخت گفت: شروع کار ما با وقایع سال گذشته بود و سخت دانشجویان مجاب می‌شدند جلوی دوربین بیایند و حرف بزنند و آسیب شناسی بهتری از اتفاقات داشته باشیم. این تنها جایی بود که دوست داشتم این جوان‌ها باشند و از صحبت‌هایشان استفاده کنیم. با این حال نبودشان ضربه آن‌چنانی به کار نزد.

این کارگردان در پایان بیان کرد: اغلب سیاستگذاری‌ها مدل مسکن هستند و نگاهشان فقط کاهش درد است وگرنه زخم، آسیب شناسی نمی‌شود و ممکن است باعث از دست رفتن یک موقعیت مهم شود. این سیاست‌گذاری‌ها هم که ما از آن سخن میگوییم بیشتر شبیه مسکن بوده‌اند.