همیشه هم پای یک زن در میان نیست/ شورای شهر اهواز مردانه می شود

حدود ۲۰ روز از انتخابات پنجمین دوره شورای شهرها می گذرد. اگر چه سرنوشت انتخابات شورای شهر اهواز هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد اما آنچه تا کنون مشخص شده نشان می دهد زنان در شورای شهر پنجم سهمی نخواهند داشت. تا اینجای کار از ۱۳ عضو اصلی و پنج علی البدل شورای شهر اهواز، تنها نام یک زن، آنهم در میان علی البدل ها دیده می شود.
ابتدای کار نوید حضور پررنگ زنان در این دوره شورای شهر را می داد: ۴۲۶ زن در این دوره در خوزستان ثبت نام کردند که نسبت به دوره گذشته ۴۶ درصد افزایش را نشان می داد و اغلب آنها مربوط به اهواز بودند. در آمار نهایی نیز از ۶۰۱ نفر نامزدهای شورای شهر اهواز، زنان حدود یک ششم را به خود اختصاص دادند. نتایج اما تا کنون بسیار ناامیدکننده بوده است و در نهایت برای نخستین بار در تاریخ شورای شهر اهواز هیچ زنی نتوانست به پارلمان محلی راه پیدا کند.
این وضعیت نگران کننده در سایر شهرهای استان به ویژه شهرهای بزرگ نیز رخ داده است. به جز اندیمشک و شوش که دو زن موفق به ورود به شورای این شهرها شدند، در رامهرمز، کارون، ماهشهر و حمیدیه هر کدام یک زن به شورای شهر راه پیدا کرد و در سایر شهرها نیز زن‌ها از راه یابی به لیست های اصلی بازماندند. چنانکه در هر کدام از شوراهای اهواز، آبادان، مسجدسلیمان، بهبهان و باغملک، یک زن به عنوان عضو علی البدل انتخاب شده و در دزفول، خرمشهر، شوشتر، شادگان، هویزه، سوسنگرد، هفتکل و رامشیر نیز هیچ زنی به شورای شهر راه نیافته است.
در کشور نیز اگر چه آمارها از کاهش ۳۶ درصدی حضور زنان در دوره پنجم شوراهای شهر و روستا حکایت دارد اما در برخی شهرها زنان توانسته اند حضور چشمگیر داشته باشند. به طور مثال پیروزی ۴۱۵ زن در شوراهای شهر و روستا در استان سیستان و بلوچستان شگفتی ساز شده و شورای شهر تهران با ورود ۶ زن برای نخستین بار رکورد شکنی کرده است. در اردبیل، شهرکرد و بندرعباس نیز زنان توانستند جایگاه نخست را به دست آورند.
چرا زنان در رقابت های شورای شهر پنجم اهواز شکست خوردند؟ و فقدان حضور زنان در پارلمان محلی کلانشهر اهواز چه آسیب هایی می تواند در پی داشته باشد؟
ایرنا این پرسش ها را با سه نفر از کارشناسان مطرح کرده که در پی می آید:

*افول زنان در شورا
مهناز کسمتی عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به حضور زنان در شورای شهر اهواز می گوید: اگر تعداد زنان راه یافته به شورای شهر اهواز را از دور اول تا کنون بررسی کنیم ملاحظه می کنیم که متاسفانه تعداد آنها با گذشت زمان رو به کاهش رفته است؛ دور اول شورا در سال ۷۶، که بیشترین تعداد زنان راه یافته در سطح ایران بود، زنان ۴۴٫۵ درصد کل اعضا را به خود اختصاص دادند، پس از آن در دور دوم و سوم تعداد آنها کم و کمتر شد و به ۱۹ درصد در دور چهارم رسید و اکنون در دور پنجم به صفر درصد نزول پیدا کرده اند و شورایی صرفا مردانه شکل گرفته است.
وی معتقد است: این موضوع نشان از یک مسئله مهم اجتماعی است که باید مورد مطالعه و آسیب شناسی قرار گیرد، آیا مردم اعتمادشان را نسبت به زنان از دست داده اند؟ آیا زنان در تصمیم سازی ها در مقایسه با مردان نتوانسته اند موفق باشند؟ آیا از زنان غفلت و یا خطایی سرزده است که مردم نیازی به حضور آنان در شورای شهر نمی دیدند؟ و یا اینکه مساله چیز غیر از این مقولات است؟
عضو دوره اول شورای شهر اهواز می افزاید: بیش از ۱۵ درصد نامزدها را زنان تشکیل داده اند، بنابراین انتظار می رفت که لااقل به همین میزان به شورای شهر راه یابند ولی متاسفانه اینچنین نشد.
وی با بیان اینکه ورود افراد در دوره های مختلف شورای شهر، یا بر مبنای آرای طایفه ای و یا جناحی بوده است، اظهار می کند: زمانی که فضای باز سیاسی حکمفرما بوده وزن رای طایفه ای کاهش می یافت و برعکس انسداد سیاسی باعث موفقیت ورود افراد با رای قومی بیشتر جلوه گر می شد؛ بررسی آمارها نشان می دهد که در فضای باز سیاسی مشارکت مردم بیشتر بوده و اصلاح طلب ها موفق به کسب آرای مردم می شدند، اما در انسداد سیاسی و عدم مشارکت مردم اصول گرایان موفق بوده اند. معمولا هر دو جناح برای موفقیت بیشتر به ارائه لیست کاندیداها به مردم اقدام کرده اند. اکنون اقوام و طوایف به موازات جناح های سیاسی به این نتیجه رسیده اند که برای کسب موفقیت باید به صورت لیستی کاندیداها را معرفی کنند و برای جلب کل آرای مردم خصوصا طایفه مربوطه، حضور یک یا دو زن را در لیست خود به عنوان مزیت در نظر گرفته تا رای زنان را نیز داشته باشند.
وی اضافه می کند: جناح های اصلاح طلب نیز به خاطر دیدگاهشان حضور زنان را در نهادهای مردمی و مشورتی به عنوان یک حق مسلم پذیرفته اند و راه را برای حضور زنان تا اندازه ای هموار کرده اند هر چند که هنوز به میزان ۵۰ درصد جمعیت آنها، حقشان را در نظر نگرفتند؛ در مقابل جناح اصول گرا در اهواز تا کنون زیر بار حضور زنان حتی در عرصه شوراها که نهادی مردمی است نرفته اند، در این دوره که بیش از ۱۵ درصد زنان کاندید بوده اند متاسفانه حتی یک نفر در لیست ‘جمنا’ مشاهده نشد و دوره های سوم و چهارم که این جناح نیز موفق به ورود چندین کاندید شده است زنی را از اردوگاهشان مشاهده نمی کنیم.
کسمتی تصریح می کند: این پرسش ها از اصولگرایان مطرح می شود که آیا در این نگرش زنان وجود خارجی ندارند؟ آیا آنها قابلیت لازم را ندارند؟ و یا نباید به آنها اهمیتی داده شود؟ این در حالیست که زنان ۵۰ درصد از جامعه را تشکیل می دهند و با اشغال بیش از ۶۰ درصد دانشگاه ها، در رشته ها و زمینه های مختلف متخصصانی دارند. بنابراین معتقدم که این رویکرد اصولگرایان، با نگاه امام راحل که فرمودند زنان باید در همه شئونات کشور مشارکت داشته باشند به هیچ عنوان همخوانی ندارد.
وی اضافه می کند: از سوی دیگر بررسی رفتارها و سکنات برخی اعضای شورای شهر اهواز در سال های اخیر حاکی از آلوده شدن و اتخاذ نگاه کاسبکارانه به وظیفه شورای شهر بوده است و همین امر به رغم سلب اعتماد عمومی از این نهاد مردمی، به گونه ای که شاهد کاهش تعداد آرای مردم در انتخابات شورا ها نسبت به ریاست جمهوری بوده ایم، ولی تعداد کاندیداها رو به فزونی بوده است، برای عموم مردم این سوال مطرح بوده آیا این افراد با هزینه کردهای سرسام آور و میلیاردی برای خدمت آمده اند و آیا چنین کسانی می توانند خدمتگذار واقعی مردم باشند؟ علاوه بر این در این دوره شاهد بی اخلاقی هایی بودیم و عمدتا کاندیداهای مرد به شکل های مختلف برای کسب رای وارد مناسبات ناسالم و غیر اخلاقی شدند که معمولا زنان وارد چنین مناسباتی نمی شوند و یا به شدت احتیاط می کنند؛ به عبارت دیگر با هر هزینه ای دنبال کسب رای نیستند و همین امر فعالیت آنها را در میدان رقابت ها محدودتر می سازد، البته نباید از زنانی که نه بواسطه قابلیت های علمی و تجربی، بلکه خارج از عرف در بازار رقابت ها صرفا به شیوه تبلیغاتی تمسک جسته و اعتماد عمومی را سلب می کنند، غافل بود که این خود می تواند نگاه منفی جامعه و ریزش رای را در پی داشته باشد و تجربه های تلخ قبلی می تواند مزید بر علت باشد.

* نگرش های تنگ نظرانه به زنان
کسمتی اظهار می کند: در یک بررسی کلی می توان گفت عدم حضور زنان در این دوره از شورای شهر بخشی مربوط به تشتت آرا در لیست هایی بود که در آنها زنان حضور داشته اند اما همدل و همسو نبودند، که خود جای تامل دارد؛ و بخشی بخاطر موفقیت نگرشی بود که به حضور زنان در این عرصه وقعی ننهاده است، ضمنا ملاحظات بحق ‘نوع زنان’ در مناسبات ناسالم موجود در رقابت های انتخاباتی وجه دیگری است که اگر چه آنها را ظاهرا ناموفق جلوه می دهد ولی وجودشان را از ناپاکی های روزگار مصون نگه داشته است، البته موضوع نگرش های تنگ نظرانه در مورد زنان که تا کنون اجازه نداده است آنها تجربه کافی را در اداره امور گوناگون کشور کسب کنند و به رغم توانایی و تخصص بالا به دلیل عدم بکارگیری در رده های بالای مدیریتی، ناشناخته باقی مانده اند، نباید از نظر مغفول بماند.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به آسیب های ناشی از حضور نداشتن زنان در شورای شهر می گوید: شورای شهر در حقیقت یک پارلمان محلی و منبعث از رای مردم اعم از زنان و مردان است و شورای شهر باید بتواند نیازهای رفاهی، فرهنگی اجتماعی و حقوق شهری و شهروندی آنها را تامین کند، بدیهی است که یکسری نیازها و مسائل خاص زنان است که مردان قادر به درک آنها نیستند لذا تصمیمات پخته در آن زمینه ها نمی توان گرفت.
وی با بیان اینکه قطعا نبود زنان در شورا می تواند آسیب های جبران ناپذیری در پی داشته باشد تاکید می کند: خشونت های پیش آمده در صحن شورای پیشین نشان از عصبیت های مردانه است که می تواند به جامعه تسری یافته و سلامت روحی و روانی آن را به خطر بیندازد، جامعه یک خانواده بزرگ است که همانند حضور زنان در خانواده که به آن گرمی، محبت و همدلی می بخشد می تواند به تلطیف فضای شورای شهر و متعاقب آن جامعه بیفزاید ضمن آنکه اگر تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها از دریچه های چشم مردانه و زنانه بررسی شود پخته تر و سنجیده تر خواهد بود و من واقعا نگران تصمیمات شورای جدید هستم.
کسمتی ادامه می دهد: راه برون رفت از این پس روی اجتماعی اینست که متولیان امور و جناح های مختلف سیاسی نه تنها برای دوره های بعدی شورا، حضور زنان را جدی تر بگیرند، بلکه برای مشارکت بیشتر و حل واقعی مشکلات شهر فرصت نقش آفرینی و تجربه اندوزی را به زنان در عرصه های مختلف بدهند چرا که هیچ خانه و خانواده ای بدون زن خانه و خانواده سالم نمی شود و هیچ جامعه ای بدون حضور فعال زن روی سعادت را نخواهد دید.

*لیست های انتخاباتی مردانه
الهه موالی زاده جامعه شناس و عضو دوره اول شورای شهر اهواز نیز، حضور زنان متخصص و متعهد را در شوراها یک برکت می داند و می گوید: زنان در مدیریت و تعهد در طول این مدت از خود آثار خوبی به جای گذاشتند و حضورشان باعث سلامت و تزکیه امور از جمله در شوراها بوده است.
وی با بیان اینکه فقدان وجود چند زن متخصص در شورا زیانبار است اظهار می کند: مردها کلان بین و زن ها ریزبین هستند، که وجود این دو نگاه در مدیریت شهری می تواند بسیاری از مشکلات را مرتفع کند، به همین دلیل است که معتقدم زن ها می توانند بهترین شهرداران باشند.
موالی زاده درباره دلایل عدم انتخاب زنان در شورای شهر می گوید: این مساله چند دلیل عمده و مشخص دارد متاسفانه در شورای پنجم آنقدر که در تبلیغات به بُعد ظاهری زنان توجه شد به بُعد تخصص و توانایی آنها توجهی نشان داده نشد و این یک ضایعه است که امیدوارم زنان و دختران جوان خود را از این حیطه خارج کنند و به جای اثبات وجود ظاهری، برای اثبات عمق تاثیر وجودی خود تلاش کنند، این وظیفه بزرگ بر دوش زنان جامعه بود که باید انجام می شد.
به گفته وی، حتی در بین عکس های زیبا متخصصان خوبی وجود داشت که به جنبه تخصص و توانایی آنها پرداخته نشد که امیدواریم در انتخابات آینده این مساله مورد توجه قرار گیرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به نقش فعال لیست های انتخاباتی در شورای شهر اظهار می کند: با توجه به اینکه مردان این لیست ها را می نویسند، سهمی به زنان داده نشده است، به طوری که در لیست اصولگرایان (جمنا) نام هیچ زنی به چشم نمی خورد، البته در لیست های اصلاح طلبان یک یا دو سهمیه برای زنان در نظر گرفته شد، اگر چه در اینجا نیز تاثیر وجودی زنان نشان داده نشد و هیچکس مردم را روشن نکرد که زنان چه تاثیری در شورای شهر می توانند داشته باشند.
نماینده سابق اهواز در مجلس شورای اسلامی تصریح می کند: این مساله را نباید از نظر دور داشت که در دو دوره گذشته آنقدر که از زنان شورا جدل و بی تخصصی دیدیم، تاثیر وجودی آنها در جامعه مشاهده نشد و در کل عملکرد برجسته ای که اثرات آن در جامعه محسوس باشد، دیده نشد، به همین دلیل طبیعی است که جامعه اقبالی به حضور زنان نشان ندهد.
وی با انتقاد از عملکرد زنان عضو شورای شهر اهواز در رابطه با پارک های بانوان در این کلانشهر می گوید: به دلیل پیگیری نکردن زنان شورا این طرح به سرانجام نرسید؛ البته این تنها مساله نیست و به طور مثال المان های شهری و فضای سبز از جمله مواردی است که زنان می توانند در آن نقش موثر ایفا کنند و علاوه بر این با توجه به اینکه جامعه به سمت سالمندی می رود، باید پارک های مخصوص سالمندان نیز مورد توجه قرار گیرد که این مساله را تنها زنها می توانستند دنبال کنند.

*زنان پاکدست ترند
موالی زاده درباره در ادامه می گوید: شهر تقسیم بندی قومی، جنسی و سنی ندارد؛ بلکه در عرصه های خدمات شهری، همه امور تخصصی است و با توجه به اینکه زنان ریزبین تر هستند و پاکدستی و سلامت بیشتری در کار دارند و کمتر به دنبال تخلفات می روند، می توانند در مدیریت شهری نقش مهمی ایفا کنند؛ به عبارتی توانایی های زنان در اداره امور شهر کاربرد دارد.
وی تصریح می کند: در تحقیقی با عنوان بررسی علل جرم و جنایت در زنان خوزستانی که در زندان اهواز انجام دادیم، یکی از نتایجی که به دست آمد این بود که مردان یکی از علل جرم زایی زنان هستند و زنان به تنهایی به دنبال جرم نرفته اند و عامل اصلی همیشه یک مرد (اعم از پدر یا بردار و یا همسر و…) بوده به این معنی که زنان پاکدست تر از مردان هستند و تخلفات به مراتب کمتری مرتکب می شوند.
موالی زاده با اشاره به اینکه زنان نیمی از جمعیت را تشکیل می دهند، تاکید می کند: شورای شهر بدون زن باید برای جبران عدم حضور زنان همت کند و چند شهردار زن در مناطق اهواز بگمارند.

*بن بست زنان
محمد صادق کریمی کیا جامعه شناس و سرپرست اداره کل امور اجتماعی استانداری با اشاره به تغییرات اجتماعی در کشور و افزایش حضور زنان، می گوید: شرایط ایران نسبت به سایر کشورهای منطقه از نظر حوزه های اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی بهتر است و ما به ویژه در سال های اخیر شاهد حضور زنان در دانشگاه ها، شورای شهرها و فرماندار شدن برخی زنان هستیم.
وی می افزاید: انتخابات مظهر دموکراسی و ابزار مدیریت و حاکمیت است بنابراین نقش زنان اگر نگوئیم ۵۰ درصد اما باید متناسب با تغییرات اجتماعی خود را نشان دهد، این در حالیست که خلاف این مساله را شاهد هستیم.
کریمی کیا اظهار می کند: بافت اجتماعی، فرهنگی و قومیتی خوزستان به ویژه اهواز به نحوی پیش می رود که زمینه ظهور زنان در فعالیت های اجتماعی را فراهم نمی کند به این دلیل که وقتی فضاها به سمت قوم مدارانه پیش می رود، بیشتر مردان هستند که یکه تاز میدان می شوند بنابراین از ابتدا نیز قابل پیش بینی بود که زنان اقبالی در نهادی مانند شورای شهر نداشته باشند.
وی درباره حضور زنان در دوره های گذشته شورای شهر توضیح می دهد: اگر چه زنان ظاهرا در شورای شهر حضور داشتند اما عملا نقش تصمیم ساز و تصمیم گیر نداشته و در اعمال مدیریت ها دیده نمی شدند و حداقل برای قشر زنان ملموس نبودند.
کریمی کیا تاکید می کند: جامعه مردسالار ایران زمینه فعالیت اجتماعی زنان را فراهم نکرده و در جایی هم اگر حضوری وجود دارد به طور مثال در دانشگاه ها، ناشی از تاثیرپذیری از دنیای غرب و فشارهایی است که وارد می شود؛ به عبارتی تمایل برای حضور فعال در زنان وجود دارد اما زمینه پذیرایی در جامعه نیست که این مساله در انتخابات شوراها نیز نمود پیدا کرده است.
وی درباره حضور کمرنگ زنان در لیست های سیاسی نیز اظهار می کند: در لیست اصولگرایان هیچ زنی معرفی نشد زیرا این طیف به طور سنتی خیلی موافق حضور زنان در اجتماع به ویژه در حوزه های سیاسی نیستند، به طور کلی معتقدم وعده هایی که در زمان انتخابات به زنان داده می شود، کاملا انتخاباتی است و وقتی به قدرت می رسند این وعده ها فراموش می شود و زنان دیده نمی شوند.

*بازندگان اصلی
سرپرست اداره کل اجتماعی استانداری خوزستان اضافه می کند: در میان پیچیدگی های مسائل اجتماعی در اهواز و سهم خواهی قومی به جای شایسته سالاری، بازنده اصلی زنان هستند.
وی تاکید می کند: پیش بینی می شود که در این دوره شورای شهر زنان برنامه ای برای پیشبرد اهداف فرهنگی اجتماعی نخواهند داشت زیرا نماینده ای ندارند که از آنها دفاع کند همچنین به دلیل نداشتن نماینده مدافع، امکان ندارد یک شهردار زن در این دوره منصوب شود و یا مسائل زنان در اولویت قرار گیرد.
کریمی کیا درباره اینکه حدود نیمی از رای دهنده ها در این انتخابات زن هستند اما به زنان رای ندادند نیز اظهار می کند: زنان ما خود را از نگاه مردان قضاوت می کنند به این معنی که خود زنان معتقدند که زنان قابلیت حضور در شورای شهر را ندارند که این مساله یکی از موانع مشارکت زنان در شوراست.
وی با بیان اینکه زنان برای خود سهمی در حوزه مدیریت شهری قائل نیستند، ادامه می دهد: زنان، خود تمایلی به حضور در حوزه مدیریت شهری ندارند و یا این ذهنیت را دارند که در این حوزه نمی توانند سهم داشته باشند؛ نتایج نیز نشان می دهد که زنان رای دهنده به مردان، بیشتر رای داده اند تا زن‌ها و بر اساس یک پیش فرض ذهنی و بازتابی از گفتمان روزمره، همه ما تصور می کنیم که مدیریت شهری شغلی مردانه است.
کریمی کیا اضافه می کند: در خوزستان که مسائل قومیتی و عشیره ای راه حل بسیاری از مشکلات شده، نمی توان انتظار داشت که حتی زنها هم به زنان رای بدهند.
وی همچنین درباره مطالبه گری سازمان های مردم نهاد و فعالان حوزه زنان نیز می گوید: متاسفانه نمی توان به سهم خواهی و مطالبه گری سازمان های مردم نهاد در حوزه زنان نیز امیدوار بود زیرا در این مدت ضعیف ظاهر شده اند و به نظر نمی آید که بتوانند تاثیری بر شورای شهر داشته باشند.
وی تاکید می کند: بحث اصلی ما خود زنها هستند زیرا وقتی زنان نتوانند مطالباتشان را متحدالشکل و منسجم دنبال کنند منجر به این می شود که مطالبه گر دائمی وجود نداشته باشد و برخی مسائل ممکن است به صورت مقطعی توسط رسانه ها مطرح شده و خیلی زود به فراموشی سپرده شود.
وی تنها راهکار تحقق مطالبات زنان در شورای شهر را وجود تشکل های مردم نهاد فعال در این حوزه می داند و اظهار می کند: اگر انجمن های حوزه زنان به صورت فعال ظاهر شوند، حتی اگر در شورای شهر نماینده زن وجود نداشته باشد نیز می توان طرح های ارائه و به نتیجه رساند که این مساله نیاز به ساماندهی دارد.

*شورایی با سیمای مردانه
مطالبات زنان اهواز، حتی در آن زمان که زنان نمایندگانی در شورای شهر داشتند، سال ها بی پاسخ مانده است. اگر چه کارشناسان معتقد هستند که تحقق خواسته های زنان در شهر نباید مشروط به وجود نمایندگان زن باشد و همه اعضای شورای شهر باید پیگیر این مطالبات باشند.
باید منتظر بود و دید شورای جدید اهواز با سیمای کاملا مردانه، توان پاسخگویی به مطالبات به حق زنان را دارد؟

۷۱۵۱/۶۰۰۲
خبرنگار: نادره وائلی زاده**انتشار دهنده : کبری آقازری