سفر بلینکن به سرزمین اژدها/واشنگتن و پکن در مسیر تعامل یا تقابل؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا روز چهارشنبه در اظهارنظری عجیب و احتمالاً غافل‌گیرکننده همتای چینی خود را «دیکتاتور» خطاب کرد. این اظهارات بایدن از آن نظر عجیب است که درست ۲۴ ساعت قبلش وزیر خارجه‌اش از سفر به پکن برگشته بود و با مقامات ارشد دولت چین، از جمله وزیر خارجه و رئیس‌جمهور چین درباره طیفی از مسائل فی‌مابین رایزنی کرده بود.

به نوشته رویترز، بایدن با اشاره به رویدادِ سرنگونی «بالون‌های جاسوسی چین در آسمان آمریکا» گفت که «دلیل ناراحتیِ شیء جین‌پینگ از اینکه من آن بالون را با دو ماشین پُر از تجهیزات جاسوسی سرنگون کردم این بود که او نمی‌دانست که این بالون آنجاست (در آسمان آمریکاست.)این شرمساری بزرگی برای دیکتاتورهاست، هنگامی که نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده است. گویا قرار نبوده که به اینجا بیاید (بالون چینی به آسمان آمریکا وارد شود) که البته خبرش همگانی شد.

البته این اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا با واکنش تند چین و روسیه روبرو شد. مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین اظهارات بایدن را «به شدت مضحک و غیرمسئولانه» خواند و سخنگوی دولت روسیه نیز اعلام کرد «دیکتاتور خواندن شیء جین‌پینگ، ثابت می‌کند بایدن دمدمی‌مزاج است.»

سفر بلینکن به سرزمین اژدها

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، بامداد یکشنبه وارد پکن شد. بلینکن اولین دیپلمات ارشد آمریکایی است که در پنج سال گذشته از چین بازدید می‌کند؛ سفر بلینکن در میان سردی روابط دوجانبه و چشم‌انداز ضعیف برای هر گونه پیشرفتی در اختلافات میان پکن و واشنگتن انجام شد.

پس از سفر «مایک پمپئو»، وزیر خارجه پیشین آمریکا به پکن در سال ۲۰۱۸، سفر بلینکن به چین، نخستین سفر وزیر خارجه دولت مستقر آمریکا به پکن محسوب می‌شود. پومپئو بعد از آن سفر و همزمان با سال‌های پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، راهبرد رویارویی با چین را دنبال کرد و از آن به بعد، دولت بایدن، این سیاست تندروی را ادامه داد و حتی در برخی حوزه‌ها از جمله اعمال تحریم‌های صادراتی با هدف تحدید خرید و استفاده از ریزتراشه‌های پیشرفته ساخت پکن برای «کاربردهای نظامی»، پا را فراتر نیز گذاشت.

بلینکن در نشست خبری پیش از سفرش گفته بود که در این سفر سه هدف اصلی دارد: ایجاد مکانیسم‌هایی برای مدیریت بحران، پیشبرد منافع ایالات متحده و متحدان و صحبت مستقیم در مورد نگرانی‌های دوجانبه و بررسی زمینه‌های همکاری بالقوه دو کشور.

مسئله تایوان و حمایت آمریکا از این جدایی‌طلبان این جزیره که چین آن را بخشی از خاک خود می‌داند، مهمترین اختلاف میان پکن و واشنگتن به شمار می‌رود. آمریکا تاکنون بارها بسته‌های تسلیحاتی به دولت محلی تایوان فروخته و بازدید مقامات ارشد آمریکایی از این جزیره در چند ماه گذشته با خشم زیاد چین روبرو شده است. وزیر خارجه آمریکا در سفر به چین با وزیر خارجه و رئیس‌جمهور چین درباره مسائل مختلف دیدار و گفت‌وگو کرد.

«چین گانگ» وزیر خارجه چین در دیدار با بلینکن گفت: روابط چین و آمریکا در پایین‌ترین سطح از آغاز روابط دیپلماتیک قرار دارد و این به نفع دو کشور نیست. تایوان مسئله اصلی در روابط چین و آمریکا است. روابط پکن و واشنگتن در پایین‌ترین سطح خود از سال ۱۹۷۹ قرار دارد. وی با این حال تأکید کرد که کشورش به روابط سازنده و باثبات با واشنگتن متعهد است.

آمریکا پشتِ جدایی‌طلبان تایوان را خالی کرد؟

آمریکا و پکن به عنوان دو قدرت جهانی در طیفی از مسائل اختلاف و تنش دارند، اما روشن‌ترین و مهم‌ترین چالش کنونی بین این دو «مسئله تایوان» است. چین، تایوانِ خودمختار را بخشی از سرزمین خود می‌داند و رهبران کنونی پکن، برخلاف اسلاف‌شان، آشکارا اعلام کرده‌اند که الحاق تایوان به سرزمین مادری در اولویت برنامه‌هایشان قرار دارد و در این راه اگر لازم باشد از زور و نیروی نظامی هم استفاده خواهند کرد.

در سفر پارسال «نانسی پلوسی»، رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا به جزیره تایوان، مقامات چین به تندی تمام واکنش نشان دادند تا جایی که رئیس‌جمهور چین در تماس تلفنی با همتای آمریکایی خود، آن را «بازی با آتشی» توصیف کرد که بازی‌کننده را با خود می‌سوزاند.

پکن بارها به مقامات آمریکایی هشدار داده از ایجاد روابط رسمی با تایوان، ارسال تسلیحات نظامی و حمایت از جریان‌های جدایی‌طلبِ این منطقه، خودداری کنند؛ هشداری که البته از زمان ترامپ به این سو، نادیده گرفته شده است.

علی‌رغم این اختلافات در حوزه تایوان، وزیر خارجه آمریکا در دیدار با «شیء جین‌پینگ»، رئیس‌جمهور چین مدعی شد که «واشنگتن از استقلال و جدایی تایوان حمایت نمی‌کند و در نیاز به برقراری ثبات در روابط با چین توافق داریم.» آن‌گونه که رسانه‌های چین گزارش دادند «وانگ یی»، دیپلمات ارشد و وزیر خارجه سابق این کشور نیز در دیدار با بلینکن به او هشدار داده که «در مساله تایوان هیچ سازش و توافقی در کار نیست و چین درباره این موضوع نه سازش می‌کند و نه تسلیم می‌شود.آمریکا باید به معنای واقعی به اصل چین واحد که در سه بیانیه مشترک آمریکا-چین بر آن تاکید شده، پایبند بوده و به حاکمیت و تمامیت ارضی پکن احترام گذاشته و به وضوح با استقلال تایوان مخالفت کند.»

به نوشته وب‌سایت شبکه «سی‌ان‌ان»،شیء جین‌پینگ نیز به دیدار با وزیر خارجه آمریکا گفت: جهان نیازمند روابط پایدار چین-آمریکاست و اینکه آیا چین و ایالات متحده می‌توانند با هم کنار بیایند، بر آینده و سرنوشت بشر تأثیر دارد. چین به منافع ایالات متحده احترام می‌گذارد و ایالات متحده را به چالش نمی‌کشد یا به‌دنبال جایگزین آن نیست. به همین ترتیب، ایالات متحده نیز باید به چین احترام بگذارد و به حقوق و منافع مشروع چین آسیب نرساند.

سفر بلینکن و فنِ خبری تیره‌نمایی

دیدار وزیر خارجه آمریکا با مقامات ارشد چین و نوع اظهارات آنها ظاهراً نشان می‌داد که گویی مقامات دو کشور تصمیم گرفته‌اند که تنش‌های موجود را مدیریت کنند، اما این خوش‌بینی با اعتراض رسانه‌های چینی از نحوه پوشش خبری سفر بلینکن به پکن رنگ باخت. روزنامه گلوبال تایمز از رسانه‌های رسمی دولت و حاکمیت چین دراین‌باره نوشت همزمان با سفر بلینکن به پکن سی‌ان‌ان، واشنگتن پست، بی‌بی‌سی و سایر رسانه‌ای غربی از تکنیک و فنِ خبری تیره نمایی استفاده کردند تا به شکلی شریرانه هوای پکن در هنگام پیاده شدن بلینکن از هواپیما را ابری و مه گرفته نشان دهند.

اشاره گلوبال‌تایمز به عکس‌های منتشره بلینکن در رسانه‌های غربی است. به نوشته گلوبال‌تایمز حتی صدای آمریکا وابسته به وزارت خارجه این کشور هم ویدئویی در توئیتر خود در روز ۲۸ تیر بارگذاری کرد که در آن هوای پکن آکنده از مه سنگینی است، این در حالی است که بر شهادت ویدئوهای ارسالی متعدد در رسانه‌های چینی هوای پکن در آن روز کاملاً روشن و شفاف بوده است.

پروفسور «شن یی» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه فودان نیز این اقدام رسانه‌های خبری را این‌گونه تفسیر می‌کند: این اقدام رسانه‌های غربی بیانگر ذهنیت از پیش ساخته ناشی از یک ایدئولوژی متحجرانه نسب به چین است که در مغز استخوان آن رسوخ کرده است.: رسانه‌های غربی خودشان بخشی از زیست بوم سیاسی غرب هستند و ابزار گروه‌های نخبگانی غرب برای دستکاری درک عمومی از جهان خارج (غیرغربی) هستند.

همچنین «وی دونگ» محقق ارشد در مؤسسه مطالعات آمریکایی در آکادمی علوم اجتماعی چین به گلوبال تایمز گفت: رسانه‌های غربی امیدوارند که آب سردی روی سفر بلینکن بریزند. آنها فکر می‌کنند ممکن نیست که روابط چین و آمریکا که مدتهاست تیره و تار شده است، صرفاً با یک سفر بلینکن ناگهان از این وضعیت مه آلود خارج شود. من فکر می‌کنم که آنها عمداً رنگ عکس صحنه ورود بلنیکن را تغییر داده‌اند.

بهره سخن

چین دست‌کم در دو دهه اخیر از نظر اقتصادی و امنیتی به آرامی و به دور از چشم‌های ظاهربین، به قدرت دوم جهان دوم تبدیل شده و در برخی از عرصه‌ها حتی قدرت اول جهان را پشت سر گذاشته و به اعتقاد برخی از کارشناسان در آینده‌ای نزدیک به قدرت اول جهان تبدیل خواهد شد؛ تصویری که از مدت‌ها پیش به کابوس مقامات کاخ سفید تبدیل شده و از دولت ترامپ به این سو، چین به تهدید شماره یک آمریکا تبدیل شده و واشنگتن در عرصه‌ها و مناطق مختلف در پی تحدید قدرت و نفوذ پکن است.

از دیدگاه سردمداران نظم کنونی جهان، آنچه چین را خطرناک جلوه می‌دهد، نه تصاحب مقام اول جهان که تلاش آگاهانه و یا ناآگاهانه چینی‌ها برای به‌چالش‌کشیدن و تضعیف قواعد حاکم بر نظم کنونی است؛ قدرت‌گیری و پیشروی هرچه بیشتر پکن در عرصه بین‌الملل، یعنی پس‌رفت و تضعیفِ بیشتر نظم لیبرال-دموکراسی موجود.

چشم‌انداز چنین کابوسی، هیئت حاکمه و نظام سیاسی آمریکا را بر آن داشته که از سال‌ها پیش به صورت جدی و عملی، تقابل با پیشروی چین را در مناطق مختلف جهان آغاز کنند. از آنجایی که آمریکا دریافته برای توقف پیشروی و یا شکست چین، نمی‌توان یک‌تنه با آن روبرو شد، شناسایی نقاط تقابل و اختلاف دیگر کشورها با چین و هم‌گرایی و تمرکز انرژی نیروهای ضدچینی یا اصطلاحاً ائتلاف‌سازی علیه پکن، در سال‌های اخیر یکی از راهکارهای مرسوم و شناخته‌شده یانکی‌ها برای زمین‌زدنِ اژدهای زرد بوده است.

سفر این هفته وزیر خارجه آمریکا به چین با چنین پیش‌زمینه‌ای انجام شد. آنتونی بلینکن، بالاترین مقام بلندپایه آمریکاست که در پس از ۵ سال به پکن سفر می‌کند، همان‌گونه که بسیاری از کارشناسان تأکید کردند گرچه این سفر می‌تواند روزنه‌های امیدی برای مدیریت تنش‌های بین دو کشور در حوزه‌های قدرت را بگشاید، اما نباید هم خیلی دچار خوشبینی شد و انتظار داشت که روابط دو کشور به‌راحتی و به‌زودی در مسیر تعامل و نه تقابل قرار گیرد.

احتمالاً بیشتر رسانه‌ها و مقامات جهان از نزدیک سفر بلینکن به چین را رصد می‌کردند، زیرا هر گونه تشدید تنش بین ابرقدرت‌ها می‌تواند پیامدهای جهانی بر همه چیز از بازارهای مالی گرفته تا مسیرها و شیوه‌های تجاری و زنجیره‌های تأمین جهانی داشته باشد. رئیس‌جمهور چین و آمریکا هم هر دو پس از سفر بلینکن به چین مدعی شدند که «روابط دو کشور در مسیر درستی قرار دارد و برخی از مسائل قابل‌حل است»، اما اینکه بایدن درست یک روز پس از دیدار وزیر خارجه‌اش با مقامات ارشد پکن، رئیس‌جمهور چین را «دیکتاتور» خطاب می‌کند، خود گویای این است که احتمالاً سفر بلینکن برای کاخ سفید رضایت‌بخش نبوده.