دمیده شدن جانِ دوباره در عمارت تاریخی «جنانی» همدان

خبرگزاری مهر، استان‌ها؛ آزاده صفی: آن را با نام‌های «عمارت جنانی»، «مسافرخانه آبادان» و «تبعیدگاه آیت‌الله مدنی» می‌شناسیم. بنایی تاریخی که اولین ساختمان سه طبقه همدان است و می‌گویند حتی برای افتتاحش رضا شاه پهلوی هم به همدان آمد. این بنا که فراز و نشیب‌های فراوانی از زندگی خانواده‌های ارمنی تا معنویت شهید محراب و میزبانی از جنوبی‌ها و مخصوصاً آبادانی‌ها را به خود دیده در شلوغ‌ترین و پرترددترین نقطه شهر قرار گرفته و بیش از ۸۰ سال قدمت دارد. در ابتدای خیابان شورین سابق و شهدای فعلی بنای نیمه جانی خودنمایی می‌کند که نمونه‌ی خاصی از معماری قاجار و پهلوی است.

عمارت جنانی در سال ۱۳۰۵ ساخته شد و تا دهه ۴۰ شمسی بلندترین ساختمان همدان شناخته می‌شد. بنا که در چند سال گذشته آسیب‌های عمد و غیرعمد زیادی دیده بود بارها تیتر اخبار را به خود اختصاص داد. «تبعیدگاه آیت‌الله مدنی در معرض تخریب، «یادگار آبادانی‌ها در همدان تخریب می‌شود» و «عاقبت نامعلوم عمارت جنانی» از جمله تیترهایی بود که جنانی را در چند سال گذشته خبرساز کرد و البته اینها تنها یک تیتر نبود و انبوهی از اندوه و افسوس برای دوستداران میراث‌فرهنگی به همراه داشت.

خلاصه اینکه در فروردین‌ماه سال ۹۹ زخم کاری بر پیکر بنا نشست و قسمت‌های زیادی از آن تخریب شد تا حدی که به چند ساختمان اطراف نیز آسیب‌هایی وارد کرد. می‌رفت که نام جنانی از فهرست آثار تاریخی همدان پاک شود که با نامه نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی در بیستم فروردین همان سال و واسطه‌گری دادستان، فرماندار و شهردار همدان از تخریب بیشتر بنا جلوگیری شد و رفع خطر و ایمن سازی آن در دستور کار قرار گرفت.

اگرچه خوشبختانه در طی این مدت دیگر خبری از تخریب این بنای ارزشمند به گوش علاقمندان میراث فرهنگی نرسیده اما جنانی همچنان نیمه جان است و چشم انتظار اتفاقی نو. برای اطلاع از آخرین وضعیت عمارت جنانی در ابتدا پای صحبت‌های مالک این بنای ارزشمند نشستیم.

استحکام بخشی نیمی از بنا انجام شده است

علی جواهری در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: حدود ۴ ماه است که با هزینه شخصی استحکام بخشی بنا در حال انجام است و تاکنون حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان هزینه شده است.

مالک عمارت جنانی ادامه داد: خوشبختانه همکاری مدیرکل جدید میراث‌فرهنگی همدان برای حفظ و نگهداری بنا خوب است و همراهی کاری آنها باعث شده سرعت کار بالا رود و نظارت‌ها دقیق باشد.

وی اضافه کرد: مرمت‌هایی که سال‌های قبل توسط پیمانکار میراث‌فرهنگی در عمارت جنانی انجام شد سطحی بود و نیاز به دوباره کاری بود، همچنین پس از ملاقات حضوری با مدیرکل میراث مقرر شد کارها به صورت اساسی انجام شود.

جواهری در ادامه صحبت‌های خود با بیان اینکه هدف این است که در آینده نه چندان دور این بنا به بازدهی برسد، افزود: در حال حاضر ۵۰ درصد استحکام بخشی عمارت جنانی انجام شده و حدود ۱۵ روز آینده به اتمام می‌رسد.

مالک عمارت جنانی تصریح کرد: تزئینات داخلی بنا به زودی آغاز می‌شود و طبق رایزنی‌هایی که برای انجام این تزئینات انجام شده به حدود ۴ میلیارد تومان هزینه نیاز دارد.

همه ظرفیت‌ها پای کار بیایند

در ادامه معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان در خصوص عمارت جنانی به خبرنگار مهر گفت: مرمت این بنا به همت مالک مربوطه در سالیان اخیر در دستور کار قرار گرفته و به منظور تشویق مالک برای حفظ و حراست از بنا، اعتباراتی از سوی میراث فرهنگی به منظور مرمت اثر هزینه شده است.

اتابک صفری‌تورج اضافه کرد: در صورت اتمام عملیات مرمتی توسط مالک حمایت‌های لازم به منظور تغییر کاربری و احیای این بنا با یک کاربری مناسب به عمل خواهد آمد.

وی تصریح کرد: نکته‌ای که قابل اهمیت است همکاری و همراهی دستگاه‌ها و نهادهای متولی از جمله مدیریت شهری در حفظ و حراست از بناهای تاریخی و واجد ارزش است که می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و در نظر گرفت حقوق مالکانه، با تخفیف‌های لازم، مالکین را در این راه مورد حمایت قرار دهد که خوشبختانه در استان همدان این موضوع، مورد توجه مدیران شهری و به خصوص شورای اسلامی شهر همدان قرار گرفته است.

صفری‌تورج اظهار کرد: همچنین بسیاری از دستگاه‌های دولتی که مالک تعدادی از بناهای واجد ارزش هستند می‌توانند با استفاده از ظرفیت‌های قانونی با حفظ و حراست از این بناها نقش مهمی را در حفاظت از میراث فرهنگی و این داشته‌های فرهنگی ارزشمند ایفا کنند.

وی، درباره وظیفه میراث‌فرهنگی در رابطه با حفاظت و نگهداری از بناهای واجد ارزش عنوان کرد: اداره کل میراث فرهنگی استان در سال‌های گذشته بناهای واجد ارزش در سطح استان و به خصوص شهرهای دارای بافت تاریخی را از نظر تاریخی و فرهنگی شناسایی کرده و این بناها بر روی نقشه‌ها لکه‌گذاری شده‌اند تا به مرور و با طی فرآیندهای مربوطه نسبت به ثبت آنها در فهرست آثار ملی و واجد ارزش اقدام کند.

معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان در ادامه گفتگو افزود: انجام ساخت‌وساز یا هرگونه عملیات عمرانی در اطراف بناهای تاریخی دارای ضوابط خاصی است که شامل ضوابط ارتفاعی، ضوابط نما و سایر ضوابط حفاظتی لازم می‌شود.

صفری‌تورج اضافه کرد: همچنین اگر هرگونه ساخت‌وساز در کنار بناهای ثبتی و واجد ارزش قرار گرفته باشد، درصورتی که بنای تاریخی حریم اختصاصی داشته باشد ضوابط حریم اختصاصی مشمول بناهای پیرامونی آن بنا می‌شود، اما اگر ضوابط اختصاصی نداشته باشد از ضوابط عمومی حریم آثار ثبتی استفاده تبعیت می‌کند.

وی تصریح کرد: وزارت میراث فرهنگی مرجع تشخیص واجد ارزش بودن بناها است، روال کار ما هم در اداره میراث فرهنگی استان به این صورت است که گزارش‌ها را تهیه می‌کنیم سپس اگر بنایی واجد ارزش تشخیص داده شد ابتدا در شورای کارشناسی اداره کل استان مطرح می‌شود و سپس به شورای ثبت خواهد رفت.

صفری‌تورج ادامه داد: در نهایت ما به وزارتخانه پیشنهاد می‌دهیم و در آنجا در مورد واجد ارزش بودن و ثبت ملی بنا تصمیم‌گیری می‌شود.

وی عنوان کرد: به هیچ عنوان بدون اعمال ضوابط، مجوزی برای ساخت و ساز پیرامون آثار ثبتی صادر نمی‌شود و در صدور مجوز ساخت‌وساز در اطراف بناهای تاریخی ثبت شده قطعاً ضوابط حفاظتی لازم اعمال می‌شود.

معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان ادامه داد: در مورد آثار تاریخی لکه‌گذاری واجد ارزش هم طرح‌هایی که ارائه می‌شود باید با اولویت حفظ اثر اصلی و پهنه لکه‌گذاری باشد.

گفتنی است؛ عمارت جنانی، تنها یکی از چندین بنای تاریخی شهر همدان است که فراز و نشیب‌های فراوانی به خود دیده و اگرچه زیر بار تخریب‌های زیاد خمیده شده اما نشکسته است. بنابراین امیدواریم به زودی این بنا و ده‌ها بنای واحد ارزش دیگر در همدان شرایط مطلوبی پیدا کنند و گردشگران کهن پایتخت ایران را به آغوش بکشد.