حل بحران سوریه تنها از طریق ایران ممکن است

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل – وحید پورتجریشی: همانطور که می دانیم اجلاس سران کشورهای روسیه، هند، چین، برزیل و آفریقای جنوبی به عنوان اعضای گروه «بریکس» به تازگی در پکن، پایتخت چین برگزار شد. یکی از مباحث مورد بحث مهم در این اجلاس که توسط روسیه و چین به عنوان دو قدرت بزرگ دولت سوریه مطرح شد، مساله سوریه و لزوم حل بحران این کشور از طریق مجاری دیپلماتیک بود.

تمامی اعضای بریکس نیز با تایید مواضع روسیه در این خصوص بر لزوم یافتن راه حلی مسالمت آمیز در خصوص حل بحران سوریه تاکید کردند. اما سوال اینجا است که با توجه به موقعیت جغرافیایی اعضای بریکس و قرار نداشتن آنها در منطقه خاورمیانه چرا مساله سوریه باید برای این گروه حائز اهمیت باشد و اینکه با توجه به این شرایط، اعضای این گروه چگونه می توانند به دنبال راهکاری برای حل بحران سوریه باشند؟

در همین راستا، خبرنگار خبرگزاری مهر گفتگویی تفصیلی با «باکتی دسائی»، استاد و پروفسور دانشکده علوم سیاسی دانشگاه «بهارائو کاکاتکار» داشته است. دسائی از جمله اساتید جوان هند و عضو مجمع نخبگان جوان ایالت بلگائوم در این کشور بوده که پیشتر نیز در دانشگاه «پونا» و «اس . پی کالج» این کشور مشغول تدریس بوده است. متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:

*سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در جریان برگزاری نشست اعضای گروه «بریکس» در پکن تاکید کرد که پایان دادن به انجام اقدامات یکجانبه و تکروی در سوریه به نفع آمریکا است. چگونه روسیه و آمریکا می توانند شانه به شانه در سوریه علیه تروریسم بجنگند؟ آیا چنین چیزی ممکن است؟

در جریان نشست اخیر میان اعضای بریکس که در پکن برگزار شد، مباحث بسیار پربار از جمله مبارزه علیه تروریسم و همچنین مسائل تجاری و بازرگانی مورد بررسی قرار گرفتند. در همین راستا سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه از پتانسیل ایجاد شده استفاده کرده و نگرانی کشورش در خصوص مساله سوریه را اعلام کرد. این اظهارات به هیچ عنوان برای طرف های حاضر در این نشست غافلگیر کننده نبود. روسیه همواره به صورت مستمر خواهان توقف فعالیت های یکجانبه آمریکا در سوریه بوده و رویکرد مشارکت چند جانبه در حل مشکلات سوریه را سرلوحه خود قرار داده است.

مسکو همچنین معتقد است هرگونه فعالیتی در سوریه باید با همکاری و رضایت دمشق باشد. ترامپ نیز خود در جریان کمپین انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا با قلمداد کردن داعش به عنوان خطری برای تمامی جهان و بشریت خواستار همکاری با روسیه و حتی با ایران در زمینه مبارزه علیه داعش شده بود و همچنین از لزوم کاهش نقش آمریکا در سوریه نیز سخن گفته بود. هرچند که در دوران پس از انتخابات، ترامپ از سخنان خود برگشت و وعده های خود را تغییر داد. آمریکا در حال حاضر نه تنها در مسائل داخلی سوریه و معادلات قدرت این کشور دخالتی همه جانبه دارد بلکه بیش از تروریست ها، نیروهای دولتی سوریه را هدف حملات خود قرار داده است.

حقیقت این است که اصلا مهم نیست چه کسی و با چه ویژگی هایی در آمریکا به قدرت می رسد، بلکه سیاست های این کشور همواره یکسان بوده و پیرو منافع کلی این کشور است. به عقیده من پیشرفت های اخیر در سوریه مانند تجربیات گذشته بار دیگر نشان داد که روسیه و آمریکا هیچگاه نمی توانند رویکردی یکسان اتخاذ کنند. اصلا این امکان وجود ندارد که دشمنان سابق در زمان جنگ سرد بتوانند شانه به شانه در سوریه با یکدیگر همکاری کنند. اولین و مهمترین دلیل بر اثبات این مدعا این است که روسیه و آمریکا منافع و اهداف متفاوتی در سوریه دارند که این اهداف در نقطه مقابل با یکدیگر قرار دارند.

روسیه از منافع بلند مدت در سوریه برخوردار است و به همین دلیل از بشار اسد حمایت کرده و تمرکز خود را بر نابودی داعش در این کشور گذاشته تا تمامی منطقه به ثبات برسد. از سوی دیگر، آمریکا مانند همیشه مشغول بازی پر هیاهو در سوریه است. منافع آمریکا بیشتر در سقوط دولت اسد و استقرار دولت دست نشانده خود در این کشور تامین می شود تا نابودی داعش. آمریکا به معنای واقعی در حال انجام جنگ نیابتی در سوریه بوده و این کار را از طریق حمایت از گروه های شورشی مخالف دولت سوریه انجام می دهد.

حادثه هدف قرار داده شدن جنگنده سوریه توسط نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و متعاقب آن، واکنش روسیه به این حادثه این احساس ترس را تقویت می کند که دو کشور آمریکا و روسیه می توانند در سوریه با یکدیگر درگیر شده و همین امر به منزله به صدا در آمدن زنگ خطری بزرگ برای ایجاد یک جنگ نیابتی بزرگ و دراز مدت در سوریه به حساب می آید.

*اساسا مساله سوریه و شرایط موجود در خاورمیانه دو موضوع اصلی مطرح شده در مذاکرات انجام شده میان اعضای بریکس در نشست اخیر خود به حساب می آیند. سوال اینجا است که چگونه کشورهای عضو بریکس که در منطقه خاورمیانه قرار ندارند می توانند نسبت به پیدا کردن راه حلی برای بحران های موجود در این منطقه مبادرت ورزند. نظر شما چیست؟

مساله خاورمیانه در مقیاس کلی و مشخصا بحران سوریه به شکلی فزاینده در نشست های اخیر بریکس مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته اند. سناریوی سیاست های بین المللی طی یک دهه گذشته همواره تحت تاثیر مسائل خاورمیانه و سوریه بوده است. بحران سوریه به طور مشخص طی سالهای اخیر تا حدی خطرناک بالا گرفته و می تواند به سمت مسیری بدون بازگشت قدم بردارد. اگرچه کشورهای عضو بریکس در خاورمیانه قرار نگرفته اند اما برخی اعضای آن همچون روسیه نقشی مستقیم در بحران سوریه داشته و همین مساله تمامی اعضای این گروه را به عنوان بازیگرانی کلیدی در حل بحران سوریه مطرح کرده است. رویکرد بریکس نسبت به سوریه تحت تاثیر هنجارهای بین المللی و این گروه را به تلاش برای ایجاد یک نظام بین الملل مبتنی بر روابط مسالمت آمیز و احترام به حاکمیت ملی سوق می دهد.

بریکس همواره رویکرد آمریکا و متحدین این کشور نسبت به مداخله های نظامی در خاورمیانه که در جهت تامین منافع این کشورها و تلاش برای پیاده سازی مدل سیاسی دلخواه خود در خاورمیانه انجام می شود را به چالش کشیده است. درحالی که روسیه به شکلی سنتی پیوندهای عمیقی با رژیم اسد دارد، دیگر اعضای بریکس اگرچه روابط دیپلماتیک تنگاتنگی با دولت اسد ندارند، اما تمامی آنها در دمشق دارای سفارتخانه بوده دفاتر خود در این کشور را باز و فعال نگه داشته اند. روسیه و چین دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل بوده و تاکنون بسیاری از قطعنامه های ناعادلانه و غیرمنطقی علیه سوریه و برخی دیگر از کشورهای خاورمیانه را وتو کرده اند. هند و برزیل نیز از جانب خود همواره رویکرد ضد مداخله جویانه در خاورمیانه را دنبال کرده اند.

اسناد نشست اخیر بریکس مستقیما به بحران سوریه اشاره کرده و بر لزوم حفظ احترام به حاکمیت ملی و استقلال سوریه تاکید داشته و از هر نوع راه حل سیاسی در جهت برون رفت از این بحران تاکید دارند. اعضای بریکس به خوبی می دانند که تروریسم برجسته ترین بخش از بحران سوریه است. خاورمیانه نیز به جهت داشتن منابع عظیم انرژی همواره مورد چشمداشت آمریکا و متحدین این کشور قرار داشته است. واشنگتن و متحدین آن همواره به دنبال به دست آوردن فرصت هایی برای براندازی حکومت های مردمی در این کشورها بوده تا بتوانند آنها را با دولت های دست نشانده خود عوض کرده که به عنوان شریک و کمک آنها در دستیابی به منابع و بازارهای این کشورها به آمریکا کمک کنند. کشورهای عضو بریکس بر اساس چارچوب اصل مسئولیت حمایت (R۲P) ذی حق رسیدگی به دخالت های نظامی آمریکا در خاورمیانه و به خصوص در سوریه هستند و بر همین اساس می توانند نقشی بسیار مهم در حل مسائل مربوط به خاورمیانه ایفا کنند.

دلیل آن هم این است که رویکرد این گروه بریکس نسبت به مسائل و مشکلات خاورمیانه در تناقض و تضاد با رویکرد غرب به این مسائل است. به علاوه زمانیکه مداخله نظامی روسیه به مبارزه و نابودی داعش کمک می کند، طبیعتا چین و هند هم می توانند نقشی پر رنگ در تسهیل ارائه کمک های انسانی به جنگ زدگان داشته باشند. در کل می توان گفت که بریکس می تواند نقشی کلیدی در تلاش های مربوط به ایجاد صلح و بازسازی سوریه پس از اتمام جنگ ایفا کند.

*همانطور که می دانید ایران چند روز پیش با استفاده از موشک های بالستیک خود اقدام به هدف گیری مواضع داعش در سوریه کرد و البته استفاده از این موشک ها نیز برای اولین بار توسط ایران اتفاق افتاد. به نظر شما موضع هند در قبال این مساله چیست؟

من معتقدم حمله ایران به مواضع داعش در سوریه از بسیاری از جهات به شکلی تاریخی بازی را عوض کرد. برای نخستین بار طی ۳۰ سال گذشته ایران اقدام به شلیک موشک های خود آن از خاک خود نمود. سپاه پاسداران ایران آشکارا اعلام کرد که این حمله موشکی در تلافی حملات تروریستی تهران بوده و همچنین هشدار داده که در صورت ادامه حملات و تهدیدات داعش علیه ایران این حملات موشکی پایان نخواهد پذیرفت.

این یک اقدام شاخص و مهم از سوی ایران بود که قوانین بازی در منطقه را در بسیاری از جهات تغییر خواهد داد. ایران با این اقدام خود پیامی آشکار و واضح به داعش و دیگر گروه های تروریستی داده که تهران برای مواجهه با هرگونه تهدید علیه مرزها و ملت خود آمادگی کامل دارد. هند کاملا متوجه این مساله بوده و از ایستادگی ایران در برابر تروریسم حمایت می کند.

چراکه هند خود در موارد بسیار زیادی با مشکل تروریسم در مرزهای خود مواجه بوده و کاملا متوجه این مساله و اهمیت آن است. همچنین دهلی نیز خود از مخالفان سرسخت داعش بوده و مایل به بیرون راندن این گروه تروریستی از سوریه است. تجربیات گذشته نشان داده که ایران همواره مورد اعتماد ترین دوست هند در خاورمیانه بوده است. بنابراین هند همواره حضور و مداخله ایران در سوریه را ستوده و از آن استقبال می کند. دهلی نو همچنین خود را در نگرانی های ایران در خصوص تروریسم و مساله داعش سهیم می داند.

به علاوه هند نیز مانند ایران از حکومت بشار اسد دفاع کرده و حضور ایران در سوریه به عنوان بخشی از فرآیند مبارزه با تروریسم و افراطی گرایی در خاورمیانه را به خوبی درک می کند. اگرچه هند مانند ایران به صورت مستقیم در سوریه حضور ندارد اما مانند ایران از راه حل مسالمت آمیز برای حل بحران سوریه برپایه بسیاری از مسائل همچون لزوم حفظ استقلال و حاکمیت این کشور دفاع می کند. هند از ثبات سوریه و رهایی این کشور از داعش حمایت می کند که دستیابی به این امر تنها با حضور ایران در سوریه ممکن است.