به بهانه دفاع مقدس امکانات جذب نکردیم/ اشراف‌زاده فرهنگی نیستیم

خبرگزاری مهر-گروه هنر: سریال «مینو» که این شب ها از شبکه یک سیما روی آنتن می رود درباره سه شخصیت به نام های مینو، عماد و رضا است و قصه در جریان روزهای نزدیک به محاصره خرمشهر می گذرد.

مینو یک بار ازدواج کرده است ولی درحال حاضر مجرد است و یک فرزند دارد. رضا که پسرعمه اوست خواستگارش است. در همین حین پای عماد که یک جاسوس عراقی است به خرمشهر باز می شود. عماد هم به مینو دل می بندد و داستان با کشمکشی عاشقانه بین عماد و رضا با مینو ادامه می یابد.

سریال «مینو» به کارگردانی امیر پوروزیری و تهیه کنندگی مهدی همایون‌فر این شب ها ساعت ۲۲ از شبکه یک سیما روی آنتن می رود که عباس غزالی، سیاوش طهمورث، پروانه معصومی، مهدیه نساج، سلمان فرخنده، فرزین محدث و…در آن به ایفای نقش می پردازند.

در نشستی که به بهانه پخش این سریال در خبرگزاری مهر برگزار شد امیر پوروزیری کارگردان، سلمان فرخنده نویسنده و بازیگر و مهدیه نساج بازیگر حضور یافتند و درباره موضوعات مختلف گفتگو کردند.

بخش ابتدایی این نشست با محور صحنه های بصری و موقعیت های چالشی سریال برگزار شد و کارگردان بیان کرد که کمبود امکانات باعث شد که علی رغم پرداخت به اتفاقات جنگ، کشمکش و درگیری، بمب گذاری و… کمتر این تصاویر دیده شود.

مهدیه نساج بازیگر سریال نیز در بخشی از این گفتگو درباره نقش مینو گفت و اینکه این زن قرار نیست با همه مشکلاتی که برایش پیش می آید زمین بخورد و باید خودش را قوی نگه دارد.

مشروح قسمت اول این نشست را در زیر می خوانید.

*در این سریال روایتی از محاصره مردم خرمشهر را می بینیم و به همین دلیل مخاطب انتظار دارد خیلی بیشتر از آنچه در این سریال می‌بیند صحنه های کشمکش و مشکلات مردمی را که با بمب‌گذاری، حمله و ورود تانک های عراقی مواجه هستند، ببیند. چقدر از نبود این تصاویر به کمبود امکانات مربوط می شد؟

امیر پوروزیری: تولید کار تصویری در کشوری که صاحب صنعت سینما نیست بسیار کار دشواری است. مخصوصا سریالی که نزدیک به ۳۰ قسمت است نیاز به پروداکشن عظیمی دارد. البته عده ای هستند که امکانات برایشان مهیاست و من اصطلاحا به آنها اشراف زاده های فرهنگی می گویم. شاید به نظر بیاید که ما هم به دلیل کار کردن با سازمان اوج از این قبیل افراد باشیم اما باید بگویم که اصلا اینطور نیست. ما با امکانات بسیار کم کار کردیم و همین مانع شد که بتوانیم تصاویر متنوعی را در این سریال ببینیم. شاید باورش سخت باشد اما ما دوربین را فقط در یک فضای ۱۰۰ متری حرکت می دادیم! تمام تصاویری که شما از جنگ و فضای جنگی شهر می بینید فقط در یک فضای ۱۰۰ متری اتفاق می افتد.

*چطور می توان قصه ای را در فضای جنگ تعریف کرد اما فضا اینقدر محدود باشد؟ چرا قصه را به فضا و شرایط دیگری نبردید؟

پوروزیری: برای ما راحت تر بود که این قصه را در دوران معاصر بسازیم ولی به نظرم این قصه را در هیچ دوران دیگری نمی شد، نشان داد.

ما اشراف زاده فرهنگی نبودیم و به این که اشراف زاده فرهنگی نیستیم و فیلمی با کمبود امکانات ساختیم افتخار می کنیم*با این حال وقتی سریال وارد فضاهای جنگی می شود کمبود کشمکش ها و درگیری های مرتبط با صحنه های جنگی در ذوق مخاطب می زند.

پوروزیری: اگر «مینو» را با سریال های دیگر تلویزیون مقایسه کنید، متوجه می شوید که ما با وجود کمبود امکانات و اینکه صحنه های جنگی زیادی هم نداشته ایم باز هم بسیاری از تصاویر جنگی کارمان از سریال های دیگری که در این حوزه ساخته شده است، بهتر است. با این حال حرف شما را به نوعی تایید می کنم، چون یکی از دلایلی که باعث شد صحنه های جنگی کمی ببینیم، مشکلات مالی بود. البته همانطور که گفتم ما اشراف زاده فرهنگی نبودیم و به این که اشراف زاده فرهنگی نیستیم و سریالی با کمبود امکانات ساختیم افتخار می کنیم. شاید این کمبود امکانات باعث شد تا ما به قصه اهمیتی بیشتری بدهیم. البته دوست ندارم کمبود امکانات را بهانه کنم ولی امکانات و مسایل مالی تاثیر بسیاری دارد. یکی از نقدهایی که مردم به ما وارد می کنند این است که چرا لباس شخصیت ها تکراری است و من با یک محاسبه تقریبی می توانم بگویم که پول همه لباس های بازیگران ما برابر است با لباس تنها یکی از بازیگران سریال های معمولی تلویزیون و از طرفی هم ما نخواستیم به بهانه سریال دفاع مقدسی امکانات جذب کنیم.

*آقای فرخنده شما علاوه بر بازیگر به عنوان نویسنده نیز در این کار حضور داشتید. مسایل مالی و کمبود امکانات چقدر در نحوه نگارش متن تاثیرگذار بود؟ 

سلمان فرخنده: بگذارید یک مثال بزنم، زمانی هست که یک روزنامه نگار می خواهد خبرش را چاپ کند ولی با کمبود کاغذ با کیفیت مواجه است و درنهایت چون مطالب آماده انتشار است باید با در نظر گرفتن یک حداقل هایی به چاپ برسد. ما هم با چنین مشکلاتی مواجه بودیم، هنگام نوشتن فیلمنامه تا آنجایی که توانستیم، سعی کردیم سریال نیاز چندانی به پروداکشن نداشته با

شد. البته این سریال در ابتدا قرار بود تحت حمایت بنیاد روایت فتح ساخته شود و بعد سازمان اوج با ما همکاری کرد که این سازمان هم همزمان درگیر فیلم سینمایی «تنگه ابوقریب» به کارگردانی بهرام توکلی بود که در شهرک دفاع مقدس در حال ساخت بود و ما چندان نتوانستیم از تجهیزات این شهرک استفاده کنیم.

*و قصه را به دلیل کمبود امکانات تغیر دادید؟

سلمان فرخنده: شما خودتان سوال را جواب دادید. ما مجبور شدیم خیلی از قسمت های فیلمنامه را به دلیل کمبود امکانات تغیر دهیم.

پوروزیری: ما خیلی از صحنه های فیلمنامه را در لحظه تصویربرداری تغییر دادیم.

فرخنده: بله به طور مثال وقتی اسلحه باشد اما فشنگ وجود نداشته باشد باز هم نمی توان سکانس جنگی گرفت و به این ترتیب چاره ای نداشتیم جز اینکه فیلمنامه را تغیر دهیم چون برای مخاطب اهمیتی ندارد که امکانات ما چقدر است، او فقط کار خوب از ما می خواهد پس نمی توان به این دلایل کار را رها کرد.

پوروزیری: با این حال همین کمبود امکانات باعث شد که بیشتر به قصه بپردازیم و شاید خود مردم هم این مساله را بیشتر دوست داشته باشند. ما اگر در تلویزیون به قصه و سریال نپردازیم حتما مخاطب خود را از دست می دهیم بنابراین ترجیح خودم هم بر این بود که به جای اینکه فکر خودم را درگیر کمبود امکانات کنم به روابط بین آدم ها و قصه سریالم بپردازم. حتی یکی از دلایلی که صحنه جنگی در سریال کم می بینیم به این دلیل است که خود من هم چندان علاقه ای نداشتم تا صحنه جنگی را وارد قصه کنم. حتی خیلی از لوکیشن ها را در فضایی بسته انتخاب می کردیم که نیاز به این نباشد به خیابان برویم و بعد صحنه ای جنگی را به تصویر بکشیم.

ما مجبوریم از همه صحنه های ایده آل و نکاتی که می خواهیم بگذریم و ممکن است کار ما به یک شیر بی یال و دم شبیه شود اما با همه اینها باز هم خوب است که سریالمان را بسازیم چون باز هم ساختن از نساختن بهتر استسلمان فرخنده: عوامل این سریال، واقعا با امکانات خیلی کم «مینو» را ساختند و ما حتی با کمبود هنرور هم مواجه شدیم. امکات و تجهیزات سینمایی برای ما در ایران فقط به ۲ شهرک غزالی و دفاع مقدس منحصر می شود، شهرک دفاع مقدس که تانک های آن خراب است و از تمام نقاط این شهرک هم تصویربرداری صورت گرفته است و به نوعی می توان گفت تصاویر آن لو رفته است. در شهرک غزالی هم سریال های زیادی مانند «سرزمین کهن»، «معمای شاه» و فیلم «ماجرای نیمروز» فیلمبرداری شده است و باز هم لوکیشن ها تکراری است. از طرف دیگر ما بودجه ای نداشتیم که بخواهیم لوکیشنی را بسازیم و قرار نبود پولی خرج کنیم تا استودیو بر پا کنیم

پس چاره ای نداشتیم تا از همین امکانات موجود استفاده کنیم. ما مجبوریم از همه صحنه های ایده آل و نکاتی که می خواهیم بگذریم و ممکن است کار ما به یک شیر بی یال و دم شبیه شود اما با همه اینها باز هم خوب است که سریالمان را بسازیم چون باز هم ساختن از نساختن بهتر است.

*آیا با تمام این مشکلات باز هم باید سریال را در همچنین فضایی می ساختید؟

پوروزیری: به نظرم درباره این سریال قضیه فرق می کند. ما دو نوع فیلمسازی در ایران داریم یک نوع فیلمسازی دولتی که از قبل انقلاب هم شروع شده است و ادامه این نوع فیلمسازی فیلم های حکومتی هستند که برای جشنواره هاست و برای لذت بردن قشری از مردم ساخته می شوند. فیلم هایی که حکومتی هستند در جشنواره های داخلی جایزه می گیرند و فیلم های غیرحکومتی هم در جشنواره های خارجی جایزه می گیرند و همین ها سینما را به جایی رسانده است که گیشه های ما بسیار خلوت شده است. همین نوع از سریال سازی هم وجود دارد و ما گاهی با سریال هایی مواجه هستیم که کاملا فرمایشی هستند و با پروداکشن های بسیار عظیمی ساخته شده اند،

اما ما نخواستیم این کارها را انجام دهیم. ما در «مینو» تمام تمرکز خود را روی قصه گذاشتیم و تمایلی نداشتیم که یک عده آقازاده را راضی نگه داریم.

وقتی مخاطب در درجه اول برای ما اهمیت داشته باشد دیگر به فکر این نیستیم که با سریالی که می سازیم خودمان را عرضه کنیم و در معرض دید قرار دهیم بلکه حتی اجازه می دهیم که مخاطب ما را نقد هم بکند. برخی برای اینکه خودشان را نشان دهند حتی سعی می کنند فیلمنامه را از حالت مردمی آن در بیاورند و پروداکشن را به رخ بکشند که معمولا این فیلم ها قصه خوبی ندارند. ممکن است که با این نوع فیلمسازی بتوان بعضی از مخاطبان را جذب کرد اما اگر قصه خوبی نداشته باشند نمی توان مردم عام را جذب سریال کرد.

*مسلما این خوب نیست که کارگردان بخواهد درگیر پروداکشن خودش شود و اهمیتی به قصه ندهد اما کارگردان می تواند در کنار قصه خود به پروداکشن هم اهمیت دهد و به نظر من ایرادی هم ندارد.

پوروزیری: در ایران همچین فردی را که هر دو این مسائل را باهم جلو ببرد نداریم، یا اگر هم داریم تعداد خیلی کمی هستند.

 *یعنی شیفته کار خود می شوند؟

پوروزیری: البته همه ما درگیر این خودشیفتگی هستیم حتی خود من هم به نوعی با این موضوع درگیرم(باخنده). با این حال هدفم این بود که اثر مخاطب پسندی بسازم. هنوز به قسمت هایی از سریال نرسیده ایم که صحنه های جنگی زیادی دارد اما زمانی که به صحنه های جنگی برسیم شما حتما تبحر من را در ساخت این نوع از صحنه ها خواهید دید.

هدف ما فقط و فقط جلب نظر مخاطب بود و قطعا قبول دارم که این سریال هم ایرادهایی دارد، اما سعی کردم به عنوان یک کارگردان اثری بسازم که از نظر قصه و محتوا خوب باشد. عمده ایرادی که به ما می گیرند این است که چرا لوکیشن های مختلف یا تصاویر باورپذیرتر و یا تصویرهای لانگ شات نداریم درحالیکه دست ما در این موارد واقعا بسته بود. ما اگر دوربین را ذره ای باز می کردیم تمام شهر تهران در قاب معلوم بود چون فضای محدودی داشتیم! این موارد حتی ما را هم آزار می داد، اما سعی کردم که با تمام این امکانات قصه سریالم را پربارتر کنم. اگر در قصه هم ضعفی دیده می شود حتما ایراد از کارگردان است.

 *خانم نساج، نقش مینو چقدر به زنان دهه ۶۰ نزدیک است؟

 مهدیه نساج: مینو در زمان خود جزو معدود زنان مستقل و مقتدری است که به تنهایی کار می کند و زندگی خود را می گذراند و حتی به نوعی می توان آن را از جمله زنان پیشرو آن دوران نام برد. این فضایی کلی است که مینو شخصیت خود را در آن شکل می دهد. این نقش چون در دورانی بود که من در آن زندگی نکردم ناخودآگاه برای من جذابیت هایی داشت اما جدای از این مساله هر اتفاقی که در زندگی مینو رخ می دهد، می تواند به تنهایی تراژدی یک زندگی باشد و آدمی را به گونه  ای زمین بزند که حالا حالاها نتواند بلند شود و این برای من خیلی جذاب بود.

برخی از مردم در ابتدای سریال به من انتقاد می کردند که چرا اینقدر صورت یخی در سریال دارم*چرا کمتر واکنش های حسی از این زن دیده می شود؟

نساج: برخی از مردم در ابتدای سریال به من انتقاد می کردند که چرا اینقدر صورت یخی در سریال دارم! مینو یک مادر و در عین حال پرستار است و هیچ یک از این نقش ها اجازه نمی دهد که چنین زنی زمین بخورد و اگر هم می خورد هر بار باید دوباره بلند شود. اگر آدمی می خواهد خودش را در سریال قوی نشان دهد مجبور است احساسات خود را از چند جهت کنترل کند و وقتی آدم سعی می کند احساسات خود را کنترل کند و انسان قوی ای به نظر برسد ناخودآگاه حالت صورتش سرد می شود. البته از جایی به بعد این حالت چهره و سرد بودن او تغییر می کند چون او دچار نوعی استحاله می شود. ما در شروع ماجرا زنی را می بینیم که بسیار رنج کشیده و دردکشیده است ولی ممکن است از درون هم ضعیف باشد اما ماسکی می زند تا خود را قوی نشان دهد. این زن باید زندگی کند و باید فرزند خود را به دندان بکشد تا از آن شرایط خارج کند.

*با توجه به اینکه اغلب پرستارهایی که در تلویزیون می بینیم شخصیت های بسیار مثبتی دارند نظر خود شما نسبت به شخصیت پرستاران و «مینوی پرستار» چه بود؟

– ما در تعاملی که با نویسندگان و کارگردان داشتیم به این فکر می کردیم که کاراکتری خاکستری باشد و شخصیت مثبت صرف نداشته باشد. در قسمت های اول مینو نسبت به درد کشیدن یک کودک و یا فوت فردی که زیر دست او می میرد واکنش چندانی ندارد و سعی کردیم او خاکستری باشد. اگر یک پرستار قرار باشد به ازای هر یک مریضی که می میرد و یا درد می کشد، حالش بد شود و منقلب شود دیگر چیزی از او باقی نمی ماند.

*البته حتی در واقعیت ممکن است پرستاران خیلی جدی تر و برخوردهایی سردتر داشته باشند.

– ما برای مخاطب تلویزیون کار می کنیم و این نکته را باید رعایت کنیم. برخی از اطرافیان من که این سریال را در قسمت های ابتدایی دیده بودند با کنایه می گفتند «یادمان باشد خواستیم بمیریم بیایم زیر دست تو» یا «تو چطور پرستاری هستی» چراکه همین قدر از واقعیت هم برای مخاطب تلویزیون ناخوشایند است. هرواقعیتی برای دیدن خوشایند نیست و مردم دوست ندارند هر چیزی را ببینند. البته همه پرستاران هم به یک شکل نیستند، خود من ۲ سال پیش به دلیلی در بیمارستان بستری بودم و پرستاری بود که آنقدر از من مراقبت می کرد که با خودم فکر کردم با این همه احساساتی که دارد از او دیگر چه چیزی باقی می ماند.

ادامه دارد…