سوختن جنگل ها در سایه غفلت از اقدامات پیشگیرانه

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: حکایت آتش و سوختن زندگی در دل جنگل‌ها و نیزارهای گیلان، روایت امروز و دیروز نیست و البته آنچه که معمولاً با این حکایت همراه بوده، تأخیر در خاموش ساختن حریق‌ها است، تأخیری که گره می‌خورد به دلایلی چون سهل انگاری در اقدامات مربوط به پیشگیری، دشواری دسترسی به نقاط دچار آتش‌سوزی، کمبود امکانات لازم و یا حتی بهره‌مند نشدن مناسب از امکانات موجود.

بنا بر اظهارات مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان تنها در همین هفته‌های اخیر حدود ۸۰ هکتار از اراضی طبیعی گیلان در شهرستان‌های رودبار، ماسال، رضوانشهر، تالش و فومن طعمه حریق شده است.

این در حالی است که در جریان همین آتش سوزی‌ها نماینده مردم رودبار در مجلس، کمبود تجهیزات و نبود بالگرد را یکی از دلایل به طول انجامیدن اطفای حریق در جنگل‌های گیلان دانست. کمبودی که بارها و بارها طی سال‌های اخیر از آن یاد شده است.

بالگردهایی که می‌آیند

اهمیت حضور بالگردها در عملیات اطفای حریق بر کسی پوشیده نیست. نگاهی کوتاه به اخبار انتشار یافته در روزهای اخیر حاکی از کمک‌رسانی بالگردهاست. به عنوان مثال مدیرکل منابع طبیعی گیلان پنجم آذر بیان کرد، ۲ فروند از بالگردهای سپاه پاسداران در حال آبگیری برای اطفای حریق در اراضی جنگلی رودبار هستند. همچنین مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان گیلان نیز در همان روز اعلام کرد که بالگرد اعزامی این جمعیت از تهران در ۳ روز گذشته چندین سورتی پرواز انجام داده است.

و اما «امیر مرادی» مدیرکل مدیریت بحران استانداری گیلان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: مدیریت بحران‌های مختلف بر عهده دستگاه‌های مرتبط با موضوع بحران است، به عنوان مثال مدیریت بحران برف بر عهده راهداری و حریق بر عهده اداره منابع طبیعی است. در این میان، مدیریت بحران استان هم موظف است تا برنامه‌های عملیاتی و اجرایی تهیه کند و هماهنگی‌های لازم را بین دستگاه‌های اجرایی به وجود آورد.

وی با بیان اینکه سال گذشته با حضور استاندار برای اولین بار در کشور برنامه عملیاتی اطفای حریق را رونمایی کردیم، گفت: این برنامه که یک نقشه راه به هر شهرستان ارائه می‌دهد، در اختیار فرمانداران قرار گرفت. بدین ترتیب فرماندار هر شهرستان به عنوان مدیریت بحران شهرستان بر اساس این نقشه راه هنگام بحران باید وارد عمل شود. البته وقتی اتفاقی در یک شهرستان رخ می‌دهد، ما همپوشانی انجام می‌دهیم و از امکانات شهرستان‌های دیگر هم استفاده می‌کنیم.

این مسئول همچنین با اشاره به اینکه سه پایگاه اطفای حریق هم از سال‌های گذشته در استان گیلان پیش بینی شده است، اظهار کرد: یک پایگاه در لاکان رشت است که سال گذشته با همه امکانات و تجهیزاتی که برایش تهیه شد، آغاز به کار کرد. دیگری پایگاه تالش است که ۹۰ درصد کارش انجام شده و با تجهیزات کامل رو به تکمیل است. پایگاه سوم نیز در لاهیجان قرار داد، که کارش در حال انجام است.

سازمانی برای امداد هوایی اطفا حریق

مرادی با بیان اینکه از سال گذشته یک سازمان امداد هوایی اطفای جنگل در کشور شکل گرفته است، یادآور شد: جنگل‌های هیرکانی مجهز به سیستم پایش تصویر هستند و بدین وسیله نقاط حریق دیده می‌شوند. اگر در هنگام وقوع حریق به بالگرد نیاز باشد با اعلام و هماهنگی منابع طبیعی و همچنین هماهنگی با استاندار، امداد هوایی از راه می‌رسد. لازم به ذکر است که انجام این هماهنگی‌ها کمتر از یک ساعت زمان می‌برد و بالگرد اعزام می‌شود.

وی تصریح کرد: ۶ فروند بالگرد در سطح کشور آماده است تا راهی نقاط مورد نیاز شوند. البته اجازه پرواز در صورت مناسب بودن هوا و وجود دید مناسب برای خلبان صادر می‌شود.

تجهیزات کافی هستند نه مطلوب

مرادی در پاسخ به این پرسش که آیا تجهیزات اطفای حریق جنگل‌ها در گیلان کافی است، اظهار کرد: ما از نیروی مجرب برای اطفای حریق برخورداریم، همچنین در صورت لزوم با انجام هماهنگی‌های لازم بالگرد و هواپیما نیز برای کمک رسانی اعزام می‌شود. در مورد تجهیزات هم باید بگویم، تجهیزات ما برای اطفا حریق‌هایی نظیر آنچه که در روزهای اخیر پیش آمد، کافی است، اما کافی بودن با ایده‌آل بودن فرق می‌کند.

وی در ادامه گفت: بر اساس ماده ۱۶ قانون مدیریت بحران که از سال ۹۸ وجود دارد، قرار شد که سازمان برنامه فصلی با عنوان پیشگیری در بودجه تعریف کند. از این رو در گیلان بررسی و شناسایی مخاطرات انجام شد و اخیراً با برگزاری جلسات و هماهنگی‌های نمایندگان مجلس و استاندار، پیگیری برای اختصاص اعتبارات لازم برای تهیه دستگاه‌های مورد نیاز در حال انجام است.

طولانی شدن عملیات اطفای حریق

با همه تلاش‌های انجام گرفته در حریق اخیر، آتش به موقع مهار نشد و دامنه آن گسترش یافت. «نسیم طواف زاده» فعال محیط زیست در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آتش سوزی اخیر در جنگل‌های باستانی هیرکانی گفت: جنگل‌های هیرکانی ۴۵ هکتار از جنگل‌ها و مراتع گیلان در شهرستان رودبار، تالش، فومن، رضوانشهر و ماسال از روز سه‌شنبه، اول آذر طعمه حریق شد.

وی با بیان اینکه گفته شده بیش از ۹۰ درصد این آتش‌سوزی‌ها سطحی بوده و به تاج درختان آسیب نرسیده است، افزود: با توجه به تداوم وزش باد، هماهنگی‌هایی با فرماندهی یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور انجام شد و بالگرد اطفا رسید ولی متأسفانه بخش بزرگی از جنگل‌های «شمام» و «سلانسر» در رستم‌آباد سوخت.

طواف زاده با اشاره به اینکه وسعت آتش‌سوزی پس از پنج روز، به بیش از ۱۰۰ هکتار رسید و البته سه مرحله بالگرد آمد و تلاش شد که آب روی آتش ریخته شود اما آتش خاموش نشد ادامه داد: در این میان باید توجه داشت که همه عوامل نشان می‌دهد که به احتمال زیاد دلیل اولیه این آتش‌سوزی انسانی بوده است. گفتنی است که منطقه جنگلی درگیر آتش، در منطقه‌ای کوهستانی و سخت‌گذر با شیبی تند است و به طور قطع نیروها با دست خالی نمی‌توانند این شعله‌ها را مهار کنند و همین موضوع الزام وجود بالگرد و دیگر ادوات حرفه‌ای را بیش از پیش نشان می‌دهد. و اما نکته دیگری که نباید از نظر دور داشت این است که کاهش محسوس بارش‌های پاییزی، سبب افزایش آسیب‌پذیری جنگل نسبت به آتش‌سوزی شده است.

این فعال محیط زیست یادآور شد: در فصل پاییز به دلیل اینکه گازهای گرم مدیترانه‌ای می‌وزد، رطوبت کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه درجه حرارت بالا می‌رود. این پدیده همان است که در گیلان «باد گرم» یا «گرم‌وا» نامیده می‌شود و باعث وقوع آتش سوزی می‌شود. به عبارتی با وجود برگ‌های خشک، خشکی زمین منتظر حتی یک جرقه سیگار نیمه خاموش یا حتی یک بطری آب معدنی که اندکی آب در آن وجود دارد، است تا آتشی کوچک شکل گیرد و اندک اندک سرعت گیرد و بزرگ شود.

وی تصریح کرد: اگرچه آتش‌سوزی پدیده‌ای طبیعی و ناگریز است که گاه به علل طبیعی و گاه به دنبال بی‌احتیاطی یا حتی به‌گونه عمدی در گستره‌های جنگلی رخ می‌دهد ولی سخت‌گذر بودن برخی گستره‌های گرفتار آتش و نبود امکانات و نیروی بایسته برای خاموش‌کردن آتش به گسترش و ادامه‌دار بودن این پدیده و آسیب‌های چشم‌گیر به جنگل‌ها و منابع طبیعی منتج می‌شود.

این کنشگر با اشاره به کمبود نیرو برای اقدامات اطفای حریق اظهار کرد: در این راستا بار فشار بر روی جامعه محلی و تشکل‌ها بود که اگر به داد منطقه نمی‌رسیدند، معلوم نبود آتش تا کجاها گسترده می‌شد، البته به این موضوع هم باید توجه کنیم که حضور داوطلبانی که آموزش ندیده‌اند و ادوات لازم را ندارند و همچنین تحت تأثیر بی‌خوابی و استنشاق بوی دود قرار دارند، خالی از اشکال نیست و برای جان آنان تبعات زیادی دارد.

اهمیت پیشگیری

واقعیت این است که کمبود امکانات و صعب العبور بودن مسیرها، بخشی از مشکلی است که در بروز آتش‌سوزی ها با آن مواجه هستیم و اما موضوع دیگری که باید به آن به صورت ویژه توجه داشته باشیم، دقت عمل و تمهیداتی است که باید پیش از وقوع حریق از سوی متولیان ذی‌ربط مورد توجه قرار گیرد.

طواف زاده به اقداماتی که پیش از وقوع آتش‌سوزی باید انجام شود و متأسفانه اغلب مغفول مانده، پرداخت و گفت: اقدامات پیش بینی و پیشگیری و ترویج و آموزش (تبلیغات و آگاه‌سازی) جامعه محلی و مردم باید انجام شود.

وی ادامه داد: همچنین جنگل‌ها، جنگل‌کاری‌ها و مناطق حساس به آتش‌سوزی باید در شرایط بحرانی به حالت قرق درآمده و از ورود افراد جلوگیری شود. از سوی دیگر عملیات جنگلداری و جنگل‌شناسی شامل تنک کردن و روشن‌کردن توده‌های جنگلی، احداث جاده‌های آتش بر، بهبود وسایل ارتباطی و گسترش ارتباطات، پیش بینی و تهیه وسایل مورد نیاز بنا به شرایط و فضای سال، تشکیل گروه‌های عملیاتی از جمله گروه جستجو، پیشگیری، کشف و اطفا حریق و همچنین شناسایی و تعیین نقاط حساس و بحرانی بر اساس آمار و گزارشات سال‌های قبل، منابع و ذخایر آبی مثل برکه‌ها، چشمه‌ها، جویبارها، جاده‌ها، آبادی‌ها و امکانات محلی نیز باید مد نظر قرار گیرد.